“Lentejuelas”, de Gary Jennings

Hoxe outra novela, e ademais é a terceira vez que unha obra deste autor aparece por aquí, así que esta vez remítovos á biografía que apareceu no primeiro dos comentarios. Como dixen naquel momento un autor ao que non coñecía de nada e que chegou a min por un préstamo dunha amiga, que me deixou “Azteca” de Gary Jennings. Este autor está especializado no xénero histórico e as dúas novelas que tiña lidas del antes da de hoxe xiraban ao redor da civilización azteca e a época da conquista dos españois. Gustáronme moito, por un lado por ser unha realidade relativamente descoñecida e por outro porque están moi ben escritas, dun xeito moi fluído e ameno, que para min son dúas cousas fundamentais neste xénero, sobre todo porque soen ser novelas extensas, que poden caer en facerse pesadas para o lector, defecto que non teñen as de Jennings. Tamén escribín naquel momento que pensaba ler todas as que tiña escritas e a de hoxe será a terceira, o resto pouco a pouco, que hai que ir alternando autores, xéneros e demais.

Neste caso a novela titúlase “Lentejuelas” (publicada no ano 1987 e reeditada en 1995), título que ven porque o núcleo da historia transcorre no mundo do circo. Creo que é a primeira novela que leo relacionada con este mundo e todo o que xira ao seu redor. Nese sentido temos xa a primeira curiosidade, todos os protagonistas da historia pertencen ao mundo circense, un mundo hoxe algo en decadencia pero que tivo momentos de grande importancia antes da chegada doutros entretementos populares. Falamos do circo tradicional, o de toda a vida, o dos pallasos, saltimbanquis, equilibristas, malabaristas, xinetes, domadores…; ese que todos os que temos, penso eu, máis de corenta anos, temos visto máis dunha vez na nosa infancia e do que, polo menos eu, gardamos un bo recordo. Un recordo algo difuminado, porque o último que vin xa hai anos, daba auténtica pena e tristeza e pouco tiña que ver co da miña infancia, moito máis colorido, animado e espectacular. Con esta escusa o autor vai desenvolver unha historia centrada nos últimos anos do século XIX contándonos de paso a maior parte dos acontecementos históricos importantes do mesmo. Nun comentario anterior referido á última novela de Umberto Eco xa dicía que nalgunhas situacións e historias coincidía con esta, tendo momentos practicamente idénticos, sobre todo na parte que en ambas novelas transcorre no París de finais do XIX, xa digo que esta de hoxe me entretivo moito máis.

A historia comeza en Estados Unidos ao remate da Guerra de Secesión con dous soldados confederados que non saben demasiado ben que van facer coa súa vida agora que rematou a guerra e eles, ademais, están no bando perdedor. Son o Coronel Zack Edge e o seu amigo, o sarxento Obie Yount. Ao pouco de comezar a historia atopan a Brutus, un elefante que parece perdido pero non, pertence ao “Florecente Florilexio das Maravillas de Florián”, que é o rimbombante nome do circo do tal Florián. Con un pequeno circo ambulante que anda polos Estados Unidos escapando da guerra e bastante mermado, pero aínda así as súas funcións en pequenas cidades teñen un certo éxito, sobre todo polo mérito dos seus artistas. Así os dous soldados pasarán uns días con Florían (o director do circo); Tiny Tim Trimm (o anano); Monsieur Roulette (acróbata e ventrilocuo francés); o Capitán Hotspur (xinete e domador holandés); Abdullah (malabarista e coidador do elefante, elefanta en realidade, e chámase Peggy); Madame Solitaire (xinete acrobática) que ademais ten unha filla que segue os seus pasos, Clover Lee; Magpie Maggie Hag (unha viúva, adiviña e española); o Salvaxe da Selva, o león Maximus (un pobre animal que resiste máis mal que ben, pero aguanta)… Por suposto, todos estes nomes son artísticos, cada un ten o seu de verdade, pero case non os usan. Estes son os que conforman o circo inicialmente, pero a medida que avance a historia veremos como algúns por causas diversas (violentas moitas, a verdade), van desaparecendo e aparecen outros, case en cada país no que paran temos algún novo. Os dous militares non teñen nada claro o seu futuro, e ademais teñen cabalos, algo que Florián considera máis que interesante para engadilos ao seu espectáculo, necesitado de máis animais para poder dar unha función polo menos decente. Así que estes dous decidirán marchar co circo, case primeiro en plan de proba, pero xa veremos como sobre todo o Coronel Edge será un dos personaxes fundamentais, descubrindo moitas facetas súas que descoñecía, sobre todo a de valer para actuar nun circo diante do público. Así, como ademais ten armas e é un bo tirador, Zack pasará a ser coñecido como o tirador do circo, o Coronel Ramrod encargado de espectáculos de tiro ao branco; e o sarxento, un home de bo tamaño, pasará a ser o forzudo, o Facedor de Terremotos, con números moi aparentes, pero todos con truco, claro. A partires de aquí van a actuar polos pobos por onde van pasando, pero as cousas non están ben nesa zona do país e o obxectivo de Florián é marchar a Europa, o sitio onde ten que triunfar un circo de verdade, sobre todo en París.
Pero el sabe que necesita novos números, novo material e, sobre todo, diñeiro e esas pequenas actuacións serán as que lle poidan dar esas cousas. Unha das cousas que farán que se decidan a marchar con eles será o asasinato de Abraham Lincoln, xa que pensan que as cousas vanse poñer algo feas, así que como se lles ofrece unha boa oportunidade, deciden aproveitala e alá van. Non saben nada do circo, nin de actuar nin de finxir, pero todos van acollelos e axudalos, facendo bo o dito de a gran familia do circo. Ao principio case non teñen nin para comer, pero polo menos teñen un teito e alguén con quen falar. Van pobo tras pobo e recollen xente que lles pode valer para actuar con eles e aumentar a espectacularidade e sobre todo o cantidade de números, xa que van un pouco xustos. Recollen a Abner Mullenax, que lles vai traer unha das máis grandes atraccións do circo, un globo aerostático e uns porcos amestrados, así que será Barnacle Bill e os seus salvaxes xabaríns de Tasmania (xa veremos como a maior parte do espectáculo non son máis que deformacións fantásticas da realidade para atraer ao público). Nunha casa señorial do sur van “rescatar” á tía Phoebe Sims, a cociñeira negra da familia, e as súas trillizas e un neno, que pasarán a formar parte do espectáculo como “os hotentotes felices” ou tamén elas serán “as tres pigmeas brancas”, que case todos valen para máis dunha cousa, e que, en realidade chámanse Domingo, Luns e Martes. A sorte fai que atopen escondido un furgón cheo de diñeiro ianqui, aí estará o seu pasaporte para Europa. Antes, recollen a dúas mulleres máis que actuaban noutro circo como equilibristas, Pementa e Paprika. O seu camiño polos Estados Unidos remata en Baltimore, onde collen un barco a vapor que vai levalos a Livorno, Italia. Antes tamén van unirse a eles tres chineses que atopan de casualidade e que non falan nada máis que o seu idioma, pero aínda así van ir con eles. E aquí comeza unha viaxe chea de aventuras, perigos, alegrías, dramas, tristezas, intelixencia para resolver os problemas que se lle van presentando e participando en case todos os importantes acontecementos da historia de Europa desa época. Pasarán por Pisa, Florencia, Siena, Bolonia e algúns sitios máis deste país. De aí pasarán, escapando dos conflitos bélicos a Austria, Baviera, Munich, pasarán unha boa temporada en Viena…, Budapest e chegarán incluso a Rusia, actuando en Kiev, Moscova ou San Petersburgo. Todo está pensado para rematar en París, o lugar que Florián considera o berce do circo e onde debe triunfar todo circo que queira ser coñecido e recoñecido. E así chegarán a París, onde transcorre boa parte do final da historia. No medio moitas cousas pasan e de todo tipo, fuxidas, mortes, nacementos, enfermidades…, a verdade é que non paran de pasar cousas e a historia e, como mínimo, movida. Gran cantidade de personaxes históricos terán relación con eles, todos moi coñecidos, pero iso é mellor que o leades, que eu non volo vou contar, sería demasiado.

A novela é amena e entretida, aínda que non me gustou máis que “Azteca” e penso, por outras opinións que lin, que non é a súa historia máis destacada. Aínda así a cantidade de datos que nos vai dar é enorme e todos ben metidos dentro da historia. A min no se me fixo longa nin pesada, aínda que as veces toda a historia dos ensaios, do montaxe e desmontaxe do circo pode facerse algo lenta e repetitiva. Tamén resulta interesante se un quere saber algo máis de como se forma un artista de circo, dos seus trucos e costumes, dos ensaios e a creación de novos números. Neste sentido pareceume moi interesante, aínda que un ten que ter algo de interese polo tema, porque senón pode cansar un pouco. Dicir que é un autor que sempre documenta moi ben as súas novelas. Para esta estivo traballando nun circo por Europa durante bastante tempo, así que sabe de primeira man o que está a contar, e nótase. Sigo pensando que é un autor que escribe moi ben e consegue atrapar ao lector no seu fío, ou no seu montón de fíos, porque neste caso hai unha boa cantidade de personaxes e historias cruzadas, aínda que todos están nun círculo pequeno. Os datos históricos están moi ben metidos dentro da historia, aínda que a parte que transcorre en París, con a guerra entre Francia e Alemaña quizais sexa algo longa de máis, ao mellor porque tamén está ao final da novela. Veremos como ese pequeno circo que non é nin de provincias vai crecendo ata chegar a ser un gran circo, famoso e que enche a carpa por Europa adiante todos os días, un proceso que está moi ben contado. Haberá de todo ao longo da historia, nese sentido é ben variada e ten momentos para todo, para rir, para tremer de angustia, para a tristeza e tamén para máis dunha morte que podemos cualificar en varios casos, de moi violentas e pouco agradables. Algo que xa vin nas outras dúas novelas, as mortes violentas soen ser bastante “chamativas” por dicilo dalgunha maneira. Tamén destacaría a súa capacidade para a descrición en poucas liñas. Chéganlle poucas palabras para reflectir monumentos, cidades, traxectos, domina perfectamente o tema e con dous trazos é capaz de facer que o lector imaxine á perfección calquera das cousas que describe.

A min gustoume bastante, e entraría dentro das recomendadas en, digamos, segunda liña, máis que nada porque como digo algo máis arriba todo este mundo circense pode chegar a ser algo repetitivo e se non é algo que te chame a atención pode perder interese entre todo o que ocorre na historia. Os personaxes están todos moi ben, pero dous destacan por riba de todos. O primeiro é Florián, un francés metido a director de circo, sempre disposto, sempre preparado para afrontar calquera problema con unha solución intelixente e rápida, que vale para todo e todo o fai ben, o seu soño é converter ao “Florilexio” nun dos máis grandes circos da época e que a xente o recorde pasados os anos. O outro protagonista central e o Coronel Edge, que formará parella con Florián e descobrirá que vale para moito máis do que el pensaba e que no seu interior leva un home do circo e do espectáculo, aínda que tardará algo en darse conta. Ao redor deles unha boa cantidade de personaxes moi peculiares; penso que merece a pena que os coñezades, e que se me facedes caso vos guste, claro.

Advertisement

“Ladrón de guante blanco”

Volvemos á televisión, que xa ían varios libros e algunha película seguidas, así que hoxe vai tocar unha serie relativamente recente, aínda que están a emitir neste momento a segunda temporada en Fox, e penso que aínda non pasou polas outras cadeas, pero anotádea porque merece bastante a pena. Chámase “Ladrón de guante blanco” (“White collar” en inglés, unha expresión que pode usarse para referirse a traballos feitos con elegancia e estilo, máis ou menos).

Parece o de sempre, pero penso que ten elementos orixinais suficientes como para vela con moito agrado. Nalgún comentario anterior falaba de que hai series boas, medias e directamente malas. Esta estaría nun posto intermedio entre boa e media, non ten a orixinalidade, estilo ou outros elementos para estar dentro do primeiro grupo, pero ao mesmo tempo ten elementos bastantes como para situala algo por riba de moitas do mesmo estilo. Tamén introducía unha categoría propia, a de televisión de “palomitas”, pois agora vou dividila en dous, as que son feitas no microondas e as que poden facerse na tixola, escoitando como estoupan e van crecendo, que hai que recoñecer que están moito máis boas. Pois esta de hoxe estaría dentro desta categoría, a das “palomitas” de verdade, as que merecen a pena.

Entra dentro do xénero policial pero non é exactamente unha serie de policías, os protagonistas son un ladrón de alto nivel centrado en estafas e obras de arte e un axente do FBI. Os creadores da mesma admiten que se inspiraron nunha coñecida película de Steven Spielberg con Leonardo DiCaprio e Tom Hanks como protagonistas, “Atrápame si puedes”, unha cinta na que DiCaprio interpretaba a un estafador profesional que era capaz de facerse pasar por calquera cousa e Hanks era o axente que o perseguía por case todo o mundo, moi entretida. Pois aquí temos algo parecido, pero distinto, unha serie que no momento da súa estrea a finais do ano 2009 en Estados Unidos tivo moi boas crítica e un gran éxito de público. Agora están a emitir aquí, como dixen, a segunda temporada no canal FOX.

Neal Caffrey é un ladrón de guante branco, un home elegante, inxenioso, refinado e con estilo, sempre impecable e elegante, case como un James Bond dos primeiros tempos nos seus ademáns, formas de actuar e de comportarse. So rouba obras de arte, é un experto falsificador e un dos máis coñecidos no mundo no que se move, recoñecido e respectado. Pero atopouse co perfecto rival, o axente do FBI Peter Burke, o único home que conseguiu metelo na cadea, e non unha vez, senón dúas. A serie comeza cando Caffrey escapa da cadea para impedir que a súa noiva, Kate, marche sen el por unha serie de razóns misteriosas que iremos descubrindo a medida que avancen os episodios. Pero de novo o axente Burke é capaz de atopalo e volver a metelo no cárcere. Para poder seguir na rúa, Caffrey acepta a oferta do axente, que se quede con el, vixiado claro, e cun localizador no nocello para axudalo a atrapar a outros ladróns, estafadores e falsificadores como el. Acepta a oferta porque é a única maneira de permanecer fóra de prisión para poder buscar á súa noiva. Ao redor deles teremos a outros personaxes que van collendo protagonismo episodio a episodio. Un dos mellores é o amigo e misterioso axudante de Caffrey, Mozzie, todo un personaxe, do que sabemos pouco, sempre preparado para todo, que ve conspiracións en todas partes e ao que non lle gusta nada que o seu amigo traballe para o Goberno. Logo temos tamén á muller do axente Burke, Elizabeth, que tamén terá a súa dose de protagonismo. E o resto do equipo do FBI veremos como pouco a pouco pasarán de ser case meros acompañantes a tomar en máis dunha ocasión a parte principal do desenvolvemento da historia.

Polo que podedes ver tampouco é que sexa nada demasiado espectacular, unha máis de ladróns, policías e axentes do goberno pero a verdade é que ten algo que fai que destaque por riba das demais que poden seguir a mesma liña. Por un lado os seus protagonistas enganchan pola súa personalidade. Tanto Caffrey como o axente Burke poderían parecer tópicos pero non o son. Teñen dúas personalidades ben distintas pero completamente complementarias e non podemos dicir ben quen é o verdadeiro protagonista. Como di un dos meus irmáns, por unha vez o amigo do protagonista non é un mero acompañante ou comparsa ou medio tonto, non, teñen os dous case o mesmo protagonismo. O ladrón paréceme o áxil de mente, listo, pero o axente é o intelixente e ambos se complementan perfectamente en todos os campos. Para min son do mellor neste tipo de series que teño visto en bastante tempo. E non falemos do amigo Mozzie, un saco de sorpresas e de simpatía cunha forma de comportarse e actuar realmente divertida e tamén intelixente, sempre disposto a axudar ao seu amigo, aínda que para iso a veces tamén, con gran dor do seu corazón, teña que axudar ao Goberno. Este é un deses personaxes que ao principio parece que vai saír pouco pero que cada vez colle máis parte na acción, e ademais é algo que como espectador estás desexando, a min encántame. Sempre aparece algo novo, algunha sorpresa inesperada nas súas capacidades, formas de actuar e tamén con intervencións nos diálogos ben divertidas.

Os guións son inxeniosos, intelixentes e sobre todo áxiles, a serie sen contar con demasiadas escenas digamos espectaculares (case non hai persecucións, pelexas ou disparos) non deixa un momento de respiro, é un xogo de intelixencia, de gañar e coller aos delincuentes tentando ser máis listos que eles e esta é unha das mellores cousas da mesma. Os diálogos sobre todo entre eles dous parécenme xeniais e a medida que van tendo máis trato e confianza son aínda mellores. Entre eles vai establecéndose unha relación de amistade, case de dependencia cunhas conversas cheas de dobres sentidos e sempre conseguen que o espectador sorría máis dunha vez. É unha serie moi entretida e amena, ao mesmo tempo que divertida e interesante. Non pasará como outras á historia da televisión, pero sempre é de agradecer un entretemento ben feito, con intelixencia e, sobre todo, clase, e que trate ao espectador con esa mesma intelixencia. Os argumentos son bastante orixinais e aínda que poida parecelo non son nada repetitivos, sempre teñen algo que os fai distintos e interesantes e fan que esteas pendente do desenvolvemento da acción para ver en que remata todo. Intrigas resoltas sempre con elegancia e estilo, nada de forza bruta, a mesma elegancia e estilo que ten o amigo Caffrey na súa vida diaria, na súa roupa, gustos caros e actividades. Moito se fala do carisma do protagonista, e é certo que o ten, penso que hai poucos actores capaces de lucir ese look que ten estilo “rat pack” case como un Sinatra dos anos 50 e co seu sombreiro case sempre posto. De todos modos eu persoalmente quédome co personaxe do axente, a min gústame un pouco máis. De todos modos o bo é a mistura entre os dous, facendo unha parella case perfecta e resolvendo as cousas sempre entre os dous, nunca queda un por riba do outro e iso é destacable.

Neal Caffrey é un actor case descoñecido, Mathew Bomer, de momento con poucas cousas no se currículum. Ata o de agora so o vira facendo un papel secundario de superespía nunha serie que xa pasou por aquí, “Chuck” pero paréceme que pode ter unha boa carreira, xa o veremos. O axente Burke é o actor Tim DeKay, unha cara algo máis coñecida, sobre todo da televisión. Buzzie é Willie Garson, tamén unha cara coñecida de varias series e algunhas películas, sempre en papeis secundarios. O personaxe de Elizabeth é unha cara coñecida, saída dunha serie clásica de hai uns anos e que parece que quere retornar á fama, Tiffani Thiessen, unha das protagonistas de “Sensación de vivir”. O resto dos axentes tamén poden resultar coñecidos aos afeccionados á televisión.

Penso que podedes darlle unha oportunidade, é boa para pasar corenta minutos moi entretidos e amenos, como dixen con bos guións e diálogos, filmada ademais na cidade de Nova York con todos os seus elementos característicos. Nela prima a intelixencia e a axilidade das tramas sobre a acción, que tamén a hai, pero menos que noutras do mesmo estilo. Ademais os capítulos teñen todos ese fío común de saber que pasa con Kate, a noiva de Caffrey, e unha serie de personaxes que xiran ao redor deles, con misterios que irán resolvéndose pouco a pouco ou introducindo outros novos, o que fai que teña máis interese ao non centrarse soamente nos casos que se desenvolven en cada episodio. As veces fará que dubidemos de algúns dos personaxes, quedando cunha certa intriga para o capítulo seguinte, que tampouco está mal. Como dixen, para min bastante recomendable por moitas cousas, se me facedes caso espero que non vos decepcione se sodes afeccionados a este tipo de tramas e intrigas, merece a pena.

“¡Indignádevos!”, de Stéphane Hessel

Penso que hai tempo que tan poucas páxinas podían conseguir tanta reflexión, ou polo menos que un se pare a pensar en algunhas cousas que non por evidentes pasan ultimamente por nós como se non pasara nada. Non é que nos vaia dicir nada novo, polo menos á maior parte da xente, sobre todo dunha certa idade, pero si que penso que era necesario que alguén fixera que recordáramos unha serie de cousas, feitos e realidades sociais de hoxe en día que terían que provocar máis reaccións das que provocan. Esta recensión de hoxe non é dunha novela e case nin dun libro, é un libriño (por tamaño que non por contido e dito con todo o cariño) de pouco máis de 30 páxinas que está a provocar unha certa revolución en case todos os países nos que se está a publicar, non unha revolución física, pero si que podemos falar dunha certa revolución mental, facendo que moita xente reflexione sobre a realidade deste século que nos está a tocar e de moitas, non todas, as inxustizas que se están a producir e, sobre todo, de cal é a actitude da maior parte da poboación sobre estas realidades. Falo de “¡Indignádevos!”, de Stéphane Hessel. Neste caso a publicación do mesmo en galego non é que sexa recente, senón que é de hai poucos días, un tanto máis que se acaba de anotar a editorial Faktoría K de libros que conseguiu os dereitos deste libro bastante esperado. Tamén podedes atopalo en castelán editado por Destino.

Curiosamente o prólogo da edición en galego é do autor da novela que comentei antes desta, Manuel Rivas, que tamén en poucas páxinas e baixo o título de “A nova conquista do pan” deixa tamén unhas palabras cheas de contido provocadas polas reflexións de Hessel. No seu estilo habitual, partindo da idea de que as palabras tiveron mellores tempos que agora, uns tempos nos que querían dicir algo e provocaban reaccións, tempos nas que servían para algo máis que encher as bocas da xente. Agora chega Hessel con outras palabras que queren dicir algo e provocar reaccións, ese pan que alimenta a unha xente desexosa de máis cousas nas súas vidas que as que nos están a ofrecer. Penso que é un bo prólogo para preparar o que ven despois.

Stéphane Hessel paréceme unha persoa máis que interesante de coñecer, uns dos últimos que quedan dunha xeración que viviu de cerca o grande conflito da Segunda Guerra Mundial e todo o que trouxo consigo antes, durante e despois. Tomou parte directa en moitos dos acontecementos fundamentais do século XX e é esa forma de ver a vida naquel momento unha das cousas que provocaron estas breves reflexións sobre o home actual e a súa forma de ver a vida e as cousas. Naceu en Berlín en 1917, diplomático, embaixador, combatente da resistencia francesa, preso en campos de concentración…, unha vida chea en todos os sentidos. En 1924 establécese en París coa súa familia, participando do ambiente cultural desta cidade nesa época. Desde 1937 é cidadán francés e en 1939 tivo que interromper os seus estudios a causa da guerra. En 1941 únese ao xeneral De Gaulle en Londres e traballou en labores de contraespionaxe. A finais de marzo de 1944 entra de forma clandestina en Francia para traballar en labores de espionaxe cara ao desembarco dos aliados. En xullo dese ano é arrestado pola Xestapo e acabou no campo de concentración de Buchenwald, en Alemaña. O día anterior a morrer aforcado consegue cambiar a súa identidade coa doutro preso que morrera e cun novo nome é transferido ao campo de Rottleberode. Escapa deste pero volven capturalo, levándoo ao campo de Dora, de onde escapa de novo, uníndose ás tropas aliadas e reuníndose en París a continuación coa súa esposa e os seus tres fillos. En 1946, convencido de que tiña que comprometerse con ese novo mundo que xurdía despois da guerra, entra no corpo diplomático, destinado en primeiro lugar ás Nacións Unidas. Así chegará a participar de primeira man na comisión encargada da redacción do que sería a Declaración Universal de Dereitos Humanos, el será un dos doce membros que a redactaron. As Nacións Unidas aceptaron a Declaración en decembro de 1948. Abandona as Nacións Unidas desencantado por unha nova xeración de funcionarios máis preocupados polas remuneracións que polos ideais que o levaron a el a estar aí. Foi nomeado representante de Francia en varias institucións internacionais e posteriormente embaixador de Francia en varios países. Agora, aos 93 anos, como el mesmo di, xa ao final da última etapa el mesmo recorda e quere facernos pensar a todos, nas cousas que el cree e descubriu en certo momento da súa vida, nos valores e principios que fixeron de el o que é e das cousas que pensa que hoxe están moi lonxe deses mesmos principios e valores.

A súa vida fai que a perspectiva que ten da vida hoxe estea moi influenciada por aquilo, para el é imposible ver as cousas que están a pasar agora en case todos os campos da sociedade e ver que case ninguén fai nada para que esas cousas cambien e non sigan a ser como son. Non entende como nunha época na que hai moitas máis facilidades para todo que noutras que non están tan lonxe as cousas sexan máis complicadas e a xente non faga case nada por cambialas. Iso é o que quere, a indignación da xente, que é o único que pensa que pode levar a un cambio da situación actual. Non pode ser que as sociedades non aprenderan nada do pasado e sigan a repetir moitos dos erros dese pasado, máis graves agora precisamente porque son repeticións de situacións que non se deberían de repetir. A indignación, o enfado e a reacción (iso si, sempre non violenta, que é algo que quere deixar claro) é o que busca dunha sociedade que pensa que está aborregada, que non hai case nada que a faga reaccionar e esa reacción é o que busca. Non se pode entender que nunha época na que hai máis diñeiro e recursos que nunca as diferencias entre os ricos e os pobres sexan cada vez máis grandes, por non dicir abismais en moitos casos. Como vivimos nunha sociedade na que uns poucos marcan a senda a seguir de moitos, como os bancos e as grandes fortunas son os que realmente gobernan e dirixen aos gobernantes. Fala duns medios de comunicación que están ao servizo do poder, que non son imparciais e con informacións reais, veraces e subxectivas, algo que na época da Resistencia pensaban que era fundamental, a liberdade de prensa. Como é posible que un traballe toda a vida para quedar ao final cunha pensión moito menor do que gañaba traballando, como a seguridade social non é algo universal e real para toda a humanidade. Reflexionar sobre como é posible que tantos puntos desa Declaración de Dereitos Humanos estean a quedar en case nada, pouco Universal e pouco humana.

Poucos capítulos breves nos que desenvolve unha idea central en cada un pero todos eles relacionados, buscando sempre a indignación e o compromiso. O maior mal da nosa sociedade é a indiferenza, que nos leva a non facer nada de nada e ver as cousas pasar por diante de nós como se nada. Por sorte a situación non é irreversible, as Organizacións non Gobernamentais crecen pero non son a solución única a tanto problema, porque as solucións teñen que vir dos gobernos, de todos e ao mesmo tempo. Defende a non violencia e a insurrección pacífica, aínda que tamén pode facer pensar nalgún momento que hai situacións nas que isto non chega.

Así, con estas breves pero profundas ideas que desenvolve o suficiente para que o lector teña que poñer algo da súa parte e non darlle todo mastigado, leva vendidos máis de dous millóns de exemplares no seu país e en todos nos que se publica. De todas formas non está exento de críticas, sobre todo referidas ás posturas pro palestinas do autor, que visitou a franxa de Gaza en dúas ocasións e dedica un capítulo concreto a este problema con opinións persoais sobre o mesmo.

¿E que penso eu desta lectura? A verdade é que me provocou sentimentos opostos. Por un lado é certo que ten razón en moitas cousas, sobre todo na idea que de a sociedade actual está un pouco “resignada” ou indiferente ante moitos problemas, non toda, pero si unha grandísima parte da mesma, sempre hai uns poucos que loitan contra moitas destas situacións, pero é case como a loita entre Don Quixote e os xigantes da economía que son os que en realidade manexan os fíos. Certo é que as sociedades modernas parece que aprenderon moi pouco dos erros da historia, sobre todo da máis recente e parece inevitable que sempre tropecemos nas mesmas pedras. Sobre todo agora, somerxidos nunha crise económica na que os que gañan diñeiro queren seguir a gañar polo mesmo o mesmo que nas épocas de bonanza, senón máis, cousa ben difícil e da que parece que non se dan conta. Por outro lado teño a impresión, triste impresión, de que vai quedar case como unha anécdota, como un “bestseller” máis que chama a atención por todo o que di, pero que non pode facer que as cousas cambien, podedes chamarme pesimista, pero como di o prólogo as palabras hoxe cada vez teñen menos peso, por iso o vento lévaas con máis facilidade.

Ademais hai outra cousa a ter en conta. Para poder entender plenamente ou case totalmente as palabras de Hessel hai que ter uns certos coñecementos culturais, económicos, sociais e, sobre todo, históricos sen os cales sería imposible saber que é o que está tentando dicirnos. Quero dicir con isto que os lectores (en xeral, que sempre hai excepcións) que estean por debaixo dunha certa idade é difícil que entendan as cousas que nos está a contar e penso facer a proba. Creo que vai ser unha lectura a realizar cos meus alumnos, quero avaliar o resultado, saber que é o que lles di e o que non, saber se hai algo que lles chame a atención ou que destaquen ou se simplemente queda todo na idea de que é un rollo máis polo que lles fago pasar. A min díxome bastantes cousas e penso que é unha lectura que se debe de facer máis dunha vez, pero espero a ver que pasa con eles. Para vós, penso que tedes que lela e xa me contaredes que vos pareceu e que vos dixo.

“Todo é silencio”, de Manuel Rivas

“O zunido e o vaivén do mar metéronselle dentro. Sentiu nos ollos o picor da escuridade salgada. As sombras resentidas da figueira acoitelaron toda a noite a fiestra”
“O alba non lograba levantar os pes co peso dos nubarróns”

Dúas frases nada máis das moitas que podería sacar do libro que vou comentar hoxe. A verdade é que hai tempo que non lía nada de Manuel Rivas e esta última que apareceu recentemente tiña unha historia que me parecía atrainte e tiña algunha boa recomendación dela. Case esquecera o ben que escribe, como é capaz de adornar maravillosamente con palabras moitos dos momentos das súas novelas, así que terei que pensar en ler algunha máis das anteriores que me foron quedando no tinteiro. A de hoxe é “Todo é silencio”, que podedes atopar en galego na Editorial Xerais e en castelán en Alfaguara.

Manuel Rivas é un escritor, poeta, ensaísta e periodista que escribe fundamentalmente en galego, aínda que practicamente toda a súa obra pode atoparse tamén en castelán; ademais varias das súas obras foron levadas ao cine. Naceu en 1957 en A Coruña e actualmente vive en Vimianzo. O seu pai viviu unha temporada emigrado en América, traballando como músico en orquestras de baile e albanel. A súa vida desenvolveuse case na súa totalidade na súa cidade natal, onde chegou a traballar na súa época de estudante en “El ideal gallego”. Logo marchou a Madrid a estudar Ciencias da Información, licenciándose na Universidade Complutense, mentres empezaba a traballar no mundo do periodismo. Foi un dos fundadores e redactores de “Teima” (1977), o primeiro semanario escrito integramente en galego. Dentro do mundo do periodismo traballou en varios medios de prensa, radio e televisión. Ademais é un dos fundadores de Greenpeace en España e formou parte da súa primeira directiva. En setembro de 1981 foi un dos tripulantes dun pequeno pesqueiro que se enfrontou cos barcos mercantes que botaban residuos radioactivos na Fosa Atlántica e portavoz do movemento “Nunca máis”, xurdido a raíz da catástrofe do petroleiro Prestige nas costas de Galicia. Actualmente combina o seu traballo como novelista co periodístico no diario “El País”. A súa produción comprende desde novelas, libros de relatos, poesía, unha obra de teatro, algunha novela xuvenil e libros que recompilan os seus artigos periodísticos. Quizais a súa faceta máis coñecida sexa a de novelista, tanto no que se refire a coleccións de relatos curtos como nas novelas algo máis longas. Entre as máis coñecidas poderíamos destacar “Os comedores de patacas” (1992), “¿Que queres de min, amor?” (1996), “O lapis do carpinteiro” (1998), “As chamadas perdidas” (2002), “Os libros arden mal” (2006) ou esta que comentamos hoxe, “Todo é silencio”, publicada a finais do ano 2010 e que neste momento figura nas listas de ventas máis destacadas. Varias delas foron levadas ao cine, quizais a máis coñecida sexa “A lingua das bolboretas”, que está baseada en relatos de “¿Que me queres, amor?” ou “O lapis do carpinteiro”(2003). De “Todo é silencio” xa apareceron rumores dunha adaptación cinematográfica, dirixida posiblemente por José Luis Cuerda, que xa foi o realizador da primeira que mencionei anteriormente.

“Todo é silencio” é a súa última novela ata o momento e gustoume bastante. Unha historia que empeza dunha maneira e vai evolucionando cara a outra, igual que os personaxes e a narración. Empezamos ao redor do contrabando de tabaco nas costas galegas alá polos anos 50 ata chegar ao máis moderno e profesionalizado mundo do narcotráfico na mesma zona. De todos modos tampouco é unha novela sobre o contrabando e o narcotráfico, é máis unha novela que nos vai mostrar e evolución dunha serie de personaxes que se moven ao redor deste mundo, uns a un lado e outros ao outro e os problemas, cambios e situacións que todo isto provoca. Para min o fundamental da narración son os personaxes, como van vivindo esa realidade e todas as que os rodean, as súas familias, as súas relacións, o seu mundo e as súas vidas nun pequeno pobo da costa galega, un pobo ficticio que ten cousas de outros moitos, recollendo elementos de varios sitios que poden ser recoñecibles, Brétema. En certo sentido ten algo de costumista tamén, reflectindo moitos dos elementos máis característicos da vida deste tipo de pobos en cada momento da acción, os personaxes, as rúas, as situacións son moi cercanas para todos os que coñecemos de primeira man Galicia, quizais algúns poidan tachalo de tópico e pode ser certo nalgún momento, pero tampouco é falso dicir que moitos deses teóricos “tópicos” con ben reais.

A historia parte de catro personaxes fundamentais. Por un lado temos a tres rapaces que irán crecendo ao longo do desenvolvemento da historia, Fins, Leda e Brinco. Tres amigos moi unidos desde os seus primeiros anos e que na súa xuventude dedícanse a recoller o que os naufraxios deixan nas praias da costa. Para eles o mar e eses naufraxios son non so unha fonte de ingresos, senón un continuo fluír de sorpresas, van ver que deixa, sen saber que van atopar nin para que lles vai servir. Así poderán recoller desde laranxas, ataúdes que incluso lles servirán para xogos case macabros ou uns manequíns que chegan á praia como ríxidos cadáveres dun naufraxio. O cuarto personaxe é coñecido como Mariscal, o personaxe central do pobo, o exemplo de gobernante na sombra case, controlando case todo o que pasa no mesmo, pola súa supervisión pasa case todo. É un ex-seminarista reconvertido ao principio da historia en contrabandista de tabaco (ese que sempre coñecimos por aquí coa denominación de “rubio de batea”), ademais do dono do Ultramar, o bar do pobo que ademais funciona como discoteca, cine e o que faga falta e na trastenda do cal teñen lugar as reunións clandestinas dos contrabandistas. Logo irá deixando o tabaco para ir pasando a outras cousas máis lucrativas e ao mesmo tempo perigosas, ao mundo do contrabando de drogas que fará que teña contacto con auténticos delincuentes que influirán no seu modo de comportarse. Dúas construcións son o centro do ir e vir destes personaxes, o xa mencionado Ultramar e a abandonada “Escola dos indianos”, un antigo colexio abandonado onde se ven a veces os tres rapaces por un lado e os contrabandistas por outro, tamén este terá gran influencia na acción. Estes son os personaxes centrais, pero ao redor deles teremos unha boa cantidade de persoas en relación con eles, as súas familias, amigos, compañeiros, inimigos… Desde Lucho Malpica, o pai de Fins, que é o encargado de facer o papel de Xesucristo nas procesións e que “dá moi ben o personaxe”. Belvis, o tonto do pobo; Basilio Barbeito, o profesor do pobo, un “poeta sen libro”; o doutor Fonseca; Rumbo, sicario de Mariscal; os policías e gardas civís corruptos… Moitos son e ningún está de máis. Os tres rapaces chegarán a participar do contrabando, e pasados uns anos cada un tomará un camiño distinto pero sen saír dese mundo. Teredes que lela para saber cal é ese camiño e a onde os vai levar.

Como dixen hai unhas liñas para min é unha novela de personaxes, todos eles, non so os que poden parecer protagonistas, teñen unha forte intervención no desenvolvemento das cousas que van pasando e non hai superficialidade neles. É unha novela relativamente breve, pero ao mesmo tempo a profundidade e evolución dos personaxes é dun nivel bastante alto. Os acontecementos van e veñen case como as ondas dun mar que é básico nas súas vidas en todos os sentidos e ao igual que este mar a historia ten momentos de calma, resaca ou de tormenta. Estes personaxes están, como digo, perfectamente retratados, pero por riba de todos destaca Mariscal, que está sempre presente aínda que non apareza. A súa forma de expresarse, con esas palabras e expresións que usa en latín e que lle dan un aire moito máis culto, forte e dominador que ao resto son xeniais, así como a súa forma de comportarse, para min un deses personaxes de novela que quedan durante un tempo na memoria.

E por riba de todos temos esa forma que ten Rivas de usar a linguaxe. É curioso como é capaz de expresar moitas cousas sempre de formas orixinais e chamativas e provocando no lector unha especie de pausa para saborear con calma eses xogos de palabras, esas imaxes e esas sensacións que consegue transmitir ao lector. Por exemplo, non é que sexa demasiado ás sinestesias, pero teño que recoñecer que é un recurso que usa de forma xenial e sempre atinada. Y non é sinxelo escribir desa maneira sen caer nun defecto para min grande, que é a pedantería que pode aparecer noutros autores que tentan esta mesma forma de escribir. Ler a Rivas é para min un placer para os sentidos, para disfrutar de verdade coa palabra escrita ao mesmo tempo que desenvolve unha boa historia, que non é nada fácil, penso eu. Por momentos recórdame a outro dos meus autores favoritos, Paul Auster, no sentido da forma de escribir, sempre aportando algo orixinal e con sentido. Outro elemento a destacar é o ben que sitúa a acción na primeira parte da novela sen dicir, se non recordo mal, en ningún momento unha data concreta, senón que o fai a través dunha grande cantidade de referencias culturais que calquera lector medio poderá recoñecer. Nas conversas dos personaxes faise referencia a películas, actores, escritores, boxeadores…que sen dicir nada máis xa están situando o momento concreto da acción, un recurso tamén moi ben utilizado.

Outro aspecto destacable da súa forma de escribir é que é moi cinematográfica, o lector pode imaxinar á perfección case as caras, as casas, o decorado, as situacións case como se o estivera a ver. Nalgúns casos isto pode ser un defecto, pero nesta novela en concreto paréceme unha virtude, porque ademais está conseguido á perfección e é un elemento máis a favor da novela. O futuro realizador da versión de cine, José Luis Cuerda di que “Co guión de Rivas teño a sensación de que, por primeira vez, teño nas miñas mans unha película”. Loxicamente non é un guión, pero para un lector e máis para un director, penso que é relativamente sinxelo levar todo o que pasa á pantalla, porque está redactada dun xeito que facilita moito ese proceso.

Pouco máis que dicir, que penso que xa dixen bastante. Unha novela recomendable, cunha historia fácil de seguir, con momentos bos e malos como a vida real, con alegrías e tristezas, con violencia e crueldade nuns momentos e bondade noutros. Unha historia bastante complexa e ben desenvolvida concentrada en poucas páxinas, porque non é necesario máis. Porque como se di nalgún momento a boca e as palabras están para falar, pero tamén para calar…
É evidente que disfrutei bastante con esta lectura, espero que os que xa a leran coincidan comigo en parte ou en todo, e se algún vai facelo a raíz deste comentario espero que non lle decepcione, aínda que non penso que iso poida pasarlle.

“Nueva York”, de Edward Rutherfurd

Dous eran os xéneros que máis lía hai xa bastantes anos, a ciencia ficción e o terror eran fundamentalmente o que máis pasaba polas miñas mans. Logo, co tempo, isto foi cambiando cara a un espectro moito máis amplo e agora podemos dicir que leo de case todo, pero as miñas preferencias desde hai uns anos van na liña do que se chama novela histórica, aínda que xa comentei en máis dunha ocasión que neste caso entran moitas cousas e está moi de moda desde hai xa algún tempo, con moitas cousas destacables e outras, aínda que das que teño lido as menos, prescindibles. Unha das novelas que me achegaron máis a este xénero é do mesmo autor que a que comento hoxe e é das que teño un mellor recordo polo entretida, amena e pola cantidade de datos que me aportou. Unha das razóns do meu gusto por este xénero ven por aí, porque cando está ben feita e, sobre todo, ben documentada apórtame unha boca cantidade de datos interesantes. Claro está, sempre e cando teña ademais unha boa historia que seguir ao mesmo tempo que se aprende algo. “Londres” chegou a min de casualidade, era unha novela bastante longa e dun autor que non coñecía, pero a historia tiña boa pinta e a verdade é que non me decepcionou, gustoume moito, entretívome e ensinoume unha boa cantidade de cousas da historia de Inglaterra. A verdade é que ao principio asustaba un pouco, unha historia que transcorría durante varios séculos ao redor da fundación e desenvolvemento da cidade de Londres, parecíame algo inabarcable para unha soa novela, pero o autor conseguía o seu obxectivo, e dunha maneira que me atrevo a cualificar de maxistral. A súa última novela, de publicación recente, é “Nueva York” na que fai o mesmo trasladándose agora a unha das cidades máis atraentes do mundo e contándonos a súa historia. Xa digo de entrada que me gustou moito, unha lectura que disfrutei e que me aportou unha boa cantidade de cousas, algunhas xa coñecidas e outras non tanto. Por certo, o autor é Edward Rutherfurd.

Este non é o nome real do autor, polo que vin, é o alcume literario de Francis Edward Wintle, un novelista nacido en Salisbury (Inglaterra) en 1948. Ten a súa propia páxina web, http://www.edwardrutherfurd.com , con bastante información sobre el e as súas obras, iso si, en inglés. Os seus estudios realizounos en universidades de prestixio como Cambridge ou Stanford (California). Traballou no mundo da política e a edición de libros. En 1983 abandona o mundo editorial e volve a súa cidade natal para escribir “Sarum”, unha novela histórica que condensa case dez séculos de historia ao redor de Stonehenge e Salisbury. Publicouse catro anos máis tarde e chegou a ser un bestseller en pouco tempo, permanecendo durante case catro meses nas listas do New York Times. Desde entón escribiu varias novelas máis, todas elas grandes éxitos e cun esquema similar. Son crónicas históricas desde un momento moi atrás no tempo ata a actualidade, misturando personaxes ficticios e reais procurando concentrar os acontecementos ao redor dunhas poucas familias que van crecendo ao longo do tempo. En 1991 publica “Rusos”, “Londres” en 1997, “El bosque” no 2000, “Dublín: Fundación” (2004), “Irlanda” (2006) e a última polo momento a comentada hoxe, “Nueva York” aparecida a finais do 2009. Nestes anos divide o seu tempo entre o seu país natal e a cidade de Nueva York e participa en varias asociacións culturais no seu país. As súas novelas están traducidas a máis de vinte idiomas. A última gañou o premio “Langum para historias de ficción americana” no ano 2010. Moitos falan del como un discípulo doutro gran autor do xénero, James Michener. Todas as súas novelas teñen unha gran extensión, acorde coa cantidade de tempo no que transcorren e o traballo de documentación é exhaustivo e bastante serio, polo que todas merecen a pena. De momento solo lin esta última e a mencionada ao principio, pero as restantes caerán pouco a pouco porque se están tan ben como estas dous seguro que merecen a pena.

A historia comeza en 1664 e veremos como a maior parte dos sucesos irán coincidindo coa chegada dos emigrantes á cidade. Ao principio estaremos en Nova Amsterdam, asentamento fundamentalmente holandés que coincide co que hoxe sería Manhattan. Aquí aparece o primeiro personaxe histórico, o gobernador Peter Stuyvesant. Dirk van Dyck e Margaretha de Groot serán os primeiros protagonistas da historia, un matrimonio no que el dedícase ao comercio de peles cos indios ademais de venderlles algo de alcohol de vez en cando. Ademais ten unha filla cunha india, Pluma Pálida, que aparece nos inicios da historia. Margaretha é unha muller forte e ambiciosa que non vai permitir que o seu marido ande con outra muller, e menos se é india. Durante este tempo estaremos ao tanto dos problemas dos holandeses que viven nesta zona cos ingleses, en continuas loitas pola hexemonía e o goberno deste novo e gran país. A estes únese Thomas Master, un inglés que estará entre os dous mundos, o inglés e o novo mundo. Tamén coñeceremos a Quash, un dos escravos negros dos van Dyck. Estes serán o núcleo de case todos os personaxes posteriores, cruzándose continuamente entre eles, case ata chegar ao século XX, ademais de outros novos que irán incorporándose ao longo dos case catro séculos nos que se desenvolve a novela. Tras a guerra entre os ingleses e os holandeses, Nueva York pasará a mans dos primeiros, dependendo da coroa británica, o que traerá tamén moitos problemas. No século XVII a cidade será territorio inglés. De aquí pasamos a 1735, tomando protagonismo a descendencia das dúas ramas da familia Master. Eliot Master é un avogado de Boston que vai a Nueva York coa súa filla Kate para visitar ao seu irmán, Dirk Master, un comerciante con diñeiro e ao seu sobriño, John Master, un vividor ao principio desta parte da historia. Tamén teremos a Hudson, o fillo de Quash e a súa familia. Xa nesta época estamos ante unha gran cidade, un centro social, cultural e, sobre todo, económico. Pasamos a mediados do XIX, en 1849, cunha nova chegada de emigrantes, neste caso irlandeses, con novos personaxes como Mary O´Donnell e o seu irmán, Sean, que entrarán en contacto con descendentes dos anteriores. Nesta época a cidade supera o medio millón de habitantes. Chegará o momento dos problemas coa escravitude e a mención a unha novela que influíu bastante nesta situación, “La cabaña del tío Tom”, de Harriet Beecher Stowe. Antes disto a guerra da Independencia e logo a Guerra Civil americana, ambas coa presencia de todos os personaxes históricos fundamentais no seu desenvolvemento. A principios do século XX a emigración italiana, coa chegada de novos personaxes, a familia Carusso, que chega a Nueva York desde Italia para tentar levar unha nova e mellor vida. E desde aquí un longo camiño ata o século XXI, finalizando case tras a destrución das Torres Xemelgas. Antes pasarán por aquí as grandes referencias que case todos coñecemos desta gran cidade: o edificio Dakota (testemuña muda do asasinato de John Lennon), a ponte de Brooklyn, o Cotton Club, o Empire State e outros famosos rañaceos, a Estatua da Libertade…, todos integrados como uns personaxes máis dentro do desenvolvemento da historia. So boto de menos unha cousa, e é que temos ao holandeses, ingleses, irlandeses, italianos…, pero os chineses, tamén unha forte entrada de emigración con presencia na cidade penso que non aparecen en ningún momento, habería que preguntarlle ao autor se ten algunha razón para isto ou simplemente non quería complicar máis a historia.

A novela gustoume moito, entretén e aporta gran cantidade de datos. As historias vanse cruzándo entre as distintas familias dunha forma máis que crible e con situacións moi cotiáns, problemas normais e con moi poucas cousas que non sexan verosímiles. Penso que este autor manexa á perfección, igual ou mellor que outros máis recoñecidos dentro do xénero, unha grande cantidade de personaxes conseguindo que o lector non se perda entre todo ese maremagnum de historias cruzadas. Ten un estilo fluído, sinxelo, pero non por iso fácil. As descricións de lugares, edificios, rúas, ríos…é completa, con poucas palabras recoñeceremos perfectamente eses sitios que temos visto en infinidade de películas (e algúns seguramente coñecerán de forma directa, claro) cun equilibrio perfecto entre esas descricións e a acción. Os datos históricos están moi ben engarzados dentro da historia, de tal maneira que non é fácil deixar a lectura, porque sempre quererás saber que lles pasará a continuación. Quizais algúns personaxes teñen menos presencia da que a algúns lectores lles gustaría ou parece que van ser máis importantes do que serán en realidade, pero tamén haberá outros personaxes que terán o efecto contrario. É unha novela de personaxes e de lugares convertidos en personaxes, xa que moitos dos mencionados e outros terán unha parte importante dentro do desenvolvemento da acción. E xunto con eles unha serie de personaxes históricos de todo tipo: políticos, militares, escritores, pintores, músicos…, aportando moito á historia.

Xa tiña ganas de coñecer esta cidade, pero agora creceron ata límites insospeitados, de tanto vela no cine e a televisión a lectura desta novela é case visual, porque as referencias son coñecidas por case todos. É unha novela longa, de máis de mil páxinas, pero que non se fai nada pesada, todo o contrario, a min enganchoume desde o principio, paseino moi ben e non tiña ganas de de rematala. Unha lectura moi entretida, amena e interesante ao mesmo tempo, para min completamente recomendable.
E remato cunha frase extraida do libro que pode resumir á perfección penso que tanto a lectura como a realidade de Nueva York: “Non hai apenas nada que un non poida atopar en Nueva York”.

“Valor de lei”

Pois van ir dúas seguidas de cine, que parece que o inverno préstase máis para ir, sobre todo con este tempiño que estamos a ter ultimamente. Cando era máis novo e so había dous canais de televisión, ou un e medio, o cine de vaqueiros, do oeste, era do máis habitual. Os fins de semana polas tardes era o que tocaba normalmente, ou iso ou cine español, e entre os dous sempre me quedei co primeiro. Recoñezamos que todas tiñan máis ou menos a mesma liña argumental, pero eran entretidas e normalmente ben feitas, así que como tampouco había moito onde elixir pois penso que moitos afeccionámonos a el. Logo desapareceu do mapa, case pasou de moda e quedou reducido á mínima expresión. Hai uns anos varios directores fixeron intentos con máis ou menos sorte de retomar este xénero e facer que a xente volvera ao cine a ver vaqueiros, cabalos, indios, duelos ao sol e todos os tópicos do mesmo. Para min a maior parte destes intentos non me gustaron demasiado, ademais porque a maior parte deles tentaron darlle unha transcendencia ás historias que facía que foran, moitas delas, tremendamente aburridas. Quixeron convertelo nun xénero “serio”, formal e penso que non acertaron. A única excepción é “Sen perdón”, dirixida hai uns anos por Clint Eastwood e que pode ser un clásico moderno do xénero. Ven esta introdución a conto de que a película que vou comentar hoxe é outro deses intentos de facer unha película do oeste seria e máis formal, por dicilo dalgunha maneira. As críticas que está a recibir en todas partes son excelentes, nalgúns casos case de obra mestra, sinto dicir que, para min claro, non o é, é máis, non me gustou demasiado, aburriume un pouco e quedaría, se lle tivese que poñer nota, nun aprobado raspadiño. Falo dunha estrea recente, desta última fin de semana, “Valor de lei”.

A película está dirixida polos irmáns Coen, unha parella ben coñecida polos afeccionados por algunhas excelentes cintas como “Morte entre as flores” (unha das miñas favoritas das súas), “Barton Fink”, “Fargo”, “O gran Lebowski” ou a que lle valeu o Óscar a Javier Bardem e que gañou catro Òscars, “Non é país para vellos”. Todas elas teñen algo distinto, orixinal, poden gustar ou non, pero non se lles pode negar que teñen marca de fábrica, que teñen unha forma propia de facer cine. Esa é unha das razóns de que me decepcionara un pouco esta de hoxe, porque salvo por ese humor cínico que aparece nalgúns momentos non vexo outros elementos que soen estar presentes no seu cine, quero dicir que non me pareceu unha película dos Coen, algo que para min non é positivo. Aínda así é candidata a dez premios da Academia de Hollywood, entre eles os máis importantes, mellor película, mellor actor, mellor director e mellor guión adaptado.

Parten dunha novela co mesmo título escrita por Charles Portis en 1968. Hai outra versión cinematográfica de 1969 protagonizada polo vaqueiro por excelencia, John Wayne, que ademais lle valeu un Óscar ao mellor actor. Eles din que non viron esta outra versión antes de facer a súa, unha afirmación que non sei se crer, porque é un clásico do cine americano e polas nosas pantallas de televisión pasou xa infinidade de veces. A máis recente, supoño que aproveitando a estrea desta, foi emitida por Antena 3 o sábado 12 deste mes. Esta versión máis antiga, dirixida por un habitual do cine do oeste, Henry Hathaway, é unha das mellores películas do xénero, a min unha das que máis me gustan e penso que máis entretida que esta nova versión. Din tamén que mentres a antiga centrábase no personaxe do vaqueiro esta vai facelo no personaxe feminino da historia, unha rapaza de 14 anos que leva o peso da historia. De todos modos no desenvolvemento da mesma non é que haxa demasiadas diferencias.

Rooster Cogburn é un alguacil xa nos seus últimos anos, bebedor, fumador, mal falado, borde, desagradable, desastrado, pouco aseado e que vive como pode co que saca das recompensas que cobra por atrapar a fuxitivos. Un día aparece na súa vida unha nena de 14 anos, Mattie Ross, quere contratalo para que vaia con ela a atrapar ao asasino do seu pai, Tom Chaney que escapou a territorio indio tras matalo. Ela quere que Cogburn o colla para que poida ser levado ante a xustiza, xulgado e executado. Nun principio non está disposto, pero o diñeiro é un bo reclamo e acepta o traballo. No medio aparecerá LaBoeuf, un ranger de Texas que tamén anda na busca de Chaney por un asasinato anterior. Alá irán os tres na busca do fuxido, nunha aventura na que terán que moverse por un territorio hostil onde a lei case non ten importancia e buscar a este home que ademais anda cunha banda de ladróns e asasinos. Esta é a historia que imos ver.

Jeff Bridges é Rooster, o alguacil contratado pola rapaza. A súa actuación está bastante ben, clava a ese home que xa está de volta de todo, que necesita diñeiro para seguir vivindo e que colle ese traballo con moitas dúbidas ata que ve o diñeiro. Cun parche nun ollo que acentúa aínda máis o desagradable que pode chegar a ser, pasa o tempo bebendo e fumando e no seu momento parece que foi un dos grandes, pero agora xa está en plena decadencia. Un home violento que todo o soluciona a golpe de pistola ou de puño e que non se para demasiado a pensar ou dialogar. Non está nada mal a súa actuación e destaca por riba do ton da película, aínda que en certos momentos está no límite do esaxerado ou ridículo, quizais demasiado histriónico nalgún momento. Como curiosidade o parche lévao no ollo contrario a John Wayne. E de paso, sígome quedando con Colin Firth en “El discurso del rey” como o meu favorito para o premio ao mellor actor.
Moitas louvanzas para a rapaza, Hailee Steinfeld, unha novata da actuación xa que esta é a súa primeira película tras superar un complicado casting. Non é que estea mal, que non o está, pero penso que un dos maiores problemas que temos aquí esta vez é que a dobraxe da súa voz non me gustou nada de nada. Salvo nalgúns momentos puntuais ten un ton completamente plan, case sen matices que fai que perda moito o seu personaxe. Ela está ben, aínda que quizais o personaxe non sexa crible completamente. Unha nena de 14 anos, tremendamente madura, seria, formal e decidida a conseguir o seu obxectivo pese a quen pese, tanto que nos momentos de tensión non me convenceu demasiado, porque case está tan seria cando cabalga como cando durme ou está a punto de morrer. Agora, volvo a dicir que cabe a posibilidade de que esa dobraxe que menciono aporte tamén moito a esta opinión.
LaBoeuf é Matt Damon, un actor sobradamente coñecido que tampouco está mal, pero que non me resultou demasiado crible como vaqueiro, igual son cousas miñas, conste. Un home bastante vaidoso e algo débil, dubitativo na súa forma de actuar e de traballar. Iso si, é o que vai levar a peor parte na historia, continuamente ferido tanto no seu corpo como no seu amor propio.

A verdade é que a historia comeza ben. A presentación dos personaxes é boa. Bridges declarando nun xuízo no que se cuestiona a súa violenta forma de actuar coa xente que vai deter, con respostas áxiles, cínicas e que provocan máis dun sorriso no espectador. Tamén destaca a primeira intervención da rapaza, esa medio discusión medio negociación para poder conseguir algo de diñeiro, ameazando continuamente coa intervención do seu avogado deixa claro que é unha muller no corpo dunha nena e que non vai deixar que nada se lle poña por diante. A toma xeral do pobo con ese típico color entre amarelo e sepia promete moito, pero ata nese sentido penso que non aproveitan ben a grandeza das paisaxes nas que se desenvolve a historia. Para min estes primeiros minutos son bastante destacables, pero non se mantén esta liña a continuación.

Xa dixen ao principio que non me gustou demasiado, e quizais estaba un pouco influído polas excelentes críticas que apareceron sobre ela en case todos os medios de comunicación. Críticas que relín despois e que, como podedes ler aquí, comparto so a medias. Tamén engadir que é máis que posible que a dobraxe en xeral inflúa moito nesta opinión, non so como xa dixen no caso da rapaza, que volvo a dicir que non me gustou nada de nada, senón tamén no resto. Quizais algo menos no caso de Jeff Bridges, pero si no de Damon e algún personaxe máis. Non sei, non me resultou natural e en moitas ocasións soaba como a forzado. Algo raro, xa que as dobraxes ao castelán soen ser excelentes. Pero ademais o maior problema que tiven durante a proxección é que a historia pareceume falta de emoción, fría, nin nos momentos que se supoñen de tensión conseguiu provocar algo de sentimento, de sensacións. E iso paréceme o peor de todo, unha historia que non está nada mal non pode deixar indiferente ao espectador, polo menos a nós pasounos, que ambos coincidimos nesa frialdade, nesa falta de emoción ata en escenas nas que deberías estar co corazón na gorxa. Dito doutra maneira, fáltalle épica, algo que é indispensable nunha historia do oeste, penso eu. Ademais hai outro elemento do xénero que tampouco contribúe a darlle isto que lle falta, a música, que so nun momento ten unha presencia destacable.

Non sei que opinaredes vós, espero que alguén a vexa e poida dicirme se coincide comigo ou non, ou polo menos en parte. Espero, quizais máis esta vez, os vosos comentarios.

“RED”

Esta fin de semana tocou cine, que hai tempo que non o facíamos e xa apetecía. Xa digo antes de nada que a película é algo completamente intranscendente, desas feitas co único obxectivo de facer pasar un bo rato ao espectador, que bote unhas risas e pase dúas horas sen pensar en moito máis. Quero dicir que non é que teña un argumento espectacular ou algún elemento que provoque a reflexión do espectador, pero penso que as veces tamén é boa cousa ir a pasar un rato entretido, case coa mente en branco, e saír cunha leve alegría no corpo. Un dos obxectivos fundamentais do cine ten que ser ese, entreter, se de paso ten algo máis pois mellor que mellor, pero non lle imos pedir todo a unha soa cinta, claro. Neste caso falo de “Red”, una cinta de recente estrea que aínda está na carteleira. Unha das mellores cousas da mesma son os actores, a verdade é que como ocorre en moitos casos, son eles os que lle dan algo máis de calidade á película, que con outros menos coñecidos quizais, pola historia, non pasaría dunha mediocre cinta do que se chama serie B, das que se poden ver en moitas ocasións, demasiadas penso eu, na maior parte dos canais de televisión calquera fin de semana pola tarde.

O cómic está a ser unha fonte de inspiración para o cine americano, e non so o de superheroes, senón que hai outros que tamén están a pasar a gran ou pequena pantalla. Recordar un comentario anterior sobre unha serie de televisión, “The walking dead” que tamén partía dunha novela gráfica. Neste caso pasa o mesmo, “Red” basease nun cómic de DC aparecido entre os anos 2003 e 2004 escrito por Warren Ellis e ilustrado por Cully Hamner. A verdade é que non o coñecía de nada e non sei se chegou a circular por aquí pero polo que vin ten un aire algo máis serio que a película á que deu lugar, que é unha comedia de acción basicamente. Comentar que aquí “Red” son as siglas de “Red de espías desactivados” aínda que no orixinal responde a “Retirados extremadamente perigosos” (“Retired extremely dangerous” en inglés). Esta definición orixinal responde moito máis ao que imos ver en pantalla que a adaptación castelán, penso claro, a D non tiña unha tradución demasiado fácil, así que había que coller algo que fora o máis aproximado posible.

A historia é ben sinxela, como dixen ao principio, nada complicado de entender nin de seguir, relativamente crible pero ben desenvolvida. Frank Moses (Bruce Willis) é un espía de alto nivel que tras unha vida de acción, viaxando e resolvendo todo tipo de conflitos vive agora retirado na típica casa do típico barrio residencial americano. Os primeiros quince minutos parécenme ben simpáticos neste sentido, como mira no Nadal os tremendos e enormes adornos cos que o resto dos seus veciños recargan as súas casas nunha especie de competición para ver quen pon máis cousas. Vive so, aburrido, sacando os seus cubos de lixo e tentando compartir a súa soidade chamando á encargada do envío dos cheques da súa pensión. Cando os recibe rompe con eles so para poder chamar a esta muller, Sarah Ross (Mary-Louise Parker), afeccionada ás novelas románticas de acción que Frank tamén lerá para poder compartilas con ela. Pero todo isto vai cambiar cando unha noite un equipo de aniquilación (¡vaia nome!) entre na súa casa co obxectivo de acabar coa vida de Frank, cousa que, claro, non conseguen. Co seu pixama, bata de casa e aspecto desaliñado vai acabar con eles e marchar fuxindo. Así acaba en casa de Sarah, xa que pensa que ela tamén pode estar en perigo porque supón que os mesmos que o quixeron matar estiveron escoitando as conversas que tiñan. A partires deste momento vai levala con el case secuestrada sen que ela entenda demasiado as cousas, pero pronto verá que non lle quedará máis remedio que confiar nel se quere seguir con vida. Comezará así una espiral de acción, persecucións, disparos, explosións que non parará ata o final. Pero non vai ser so a el ao que están a buscar, tamén a varios espías máis que tiveron contacto con el e aos que irá recollendo nunha viaxe acelerada por varias cidades dos Estados Unidos. Primeiro Joe Matheson (Morgan Freeman), logo Marvin Boggs (John Malkovich) ou Victoria (Helen Mirren) e incluso terá que recorrer a antigos inimigos, como o espía ruso Ivan Simanov (Brian Cox). Un grupo de xubilados que vai loitar para seguir con vida, demostrando que a idade non vai ser un impedimento para levar a cabo a última misión, a de seguir con vida e descubrir a razón de que queiran acabar con eles.

Como dixen ao principio o mellor da cinta son os actores, aderezado cun guión sinxelo pero ocurrente por momentos e moi divertido, polo menos a nós provocounos moitos sorrisos, algúns máis altos que outros e todos compartidos por unha sala que estaba chea. Bruce Willis é outro dos meus actores favoritos, sempre con “Luz de lúa” na memoria, creo que unha das primeiras series que me enganchou desde o principio. Recoñezo que non é un gran actor pero si que é deses como digo eu “resultóns”, que dan ben en pantalla e que resulta crible faga o que faga. Aquí ten un dos seus papeis máis típicos, o home de acción prepotente, todopoderoso, chulesco e faltón, que parece que ninguén pode con el e, como sempre, borda o mesmo. Do resto xa dixen ao principio que con outros actores o resultado non sería para nada o mesmo, pero eles dánlle un empaque ao desenvolvemento da historia que fai que sexa apetecible. Morgan Freeman ten un papel curtiño, non demasiado destacado, pero aínda así encántame velo. Helen Mirren destaca como unha elegante e fría asasina profesional, sempre impecable e disposta a matar. Pero entre todos eles destacaría, dos máis coñecidos, a John Malkovich, xenial para unha cinta deste tipo. O home medio tolo, por non dicir enteiro, obsesionado con que o están a controlar, violento e brutal, sempre disposto a solucionar as cousas pola vía directa, disparando e fóra. As súa caras, ocorrencias e frases son do mellor da historia e a maior parte delas son dos mellores momentos da mesma. Pero por riba de todos estes coñecidos actores destaca a protagonista feminina, Mary-Louise Parker no papel da parella por obriga de Frank Moses. Relativamente coñecida, fixo algunhas películas e é a protagonista dunha serie, “Weeds” na que interpreta a unha nai de familia que tras a morte do seu home métese no negocio da venta de marihuana para sostelos a todos, o que traerá consigo un bo montón de problemas (esta non apareceu por aquí aínda, pero calquera día aparecerá, xa que é realmente boa). A verdade é que é unha excelente actriz cómica, tanto que nesta película en concreto nas escenas que non aparece é como se faltara algo, a súa presencia garante sempre unhas boas risas con todo o que fai, o que di e a súa forma de actuar, un papel realmente bo e do máis destacable da mesma. Tamén fixo algo máis de cine, pero con poucos papeis de protagonista.
E destacar a dous actores máis. Por un lado nun pequeno papel a outro bo actor, Richard Dreyfuss, recordado sempre por ser o protagonista de “Encontros na terceira fase”. O outro é un clásico do cine de gangsters de hai xa moitos anos e sorprendeume velo aquí, porque hai tempo que non sabía nada de el, Ernest Borgnine, que aos máis de 90 anos ten un aspecto realmente excelente.
A todos estes actores manéxaos bastante ben o director, Robert Schwentke, que fixo as súas primeiras películas en Alemaña e marchou a Estados Unidos, onde dirixiu algún episodio de series e unha película con Jodie Foster que non estaba mal, “Plan de voo, desaparecida”.

Como dixen ao principio evidentemente non pasará á historia do cine nin será recordada dentro duns meses, é cine de acción e comedia sen máis pretensións, pero fronte a outras que pretenden o mesmo esta penso que o consegue, polo menos a nós fíxonos pasar un bo rato. Non é máis que un entretemento bastante ben feito, penso que ben interpretado e que provoca varios sorrisos en moitas ocasións do metraxe, se queredes pasar un bo rato eu recomendaríaa, pero non busquedes nada de nada máis. Cine de palomitas e refresco, e de paso aproveito para dar a queixa de turno sobre a xente que vai o cine, que ultimamente non sei se confunde as salas de proxección con restaurantes o lugares de picnic. Xa tivemos de case todo ao lado, xente comendo o normal, pero tamén iogures, natillas, hamburguesas, pizza, pero o desta vez penso que xa superou todo isto, tocoume ao lado unha rapaza que estaba a comer aceitunas nunha bolsa de plástico, nada agradable estar no cine co cheiro a salmuera ao lado, pero que lle imos facer, é o que hai.

Gary Moore

Cando tiven que pensar en facer un blog xa hai case un ano non tiña moi claro cal ía ser a temática, tras darlle algunhas voltas saíu o que todos os que me visitades podedes ler. Pero non so teño estas afeccións, das máis habituais quedou fóra a música, algo que sempre me acompaña durante case todo o día. Non incluín esta nos comentarios non sei moi ben por que, se porque no momento non se me ocorreu ou porque é tal a cantidade de cousas que escoito que igual xa eran demasiadas cousas, ademais de que se son sincero no panorama actual non é que haxa demasiadas cousas que me gusten o suficiente como para comentalas, así que preferín quedarme con outros temas nos que a actualidade sexa máis interesantes que os meus gustos. Recoñezo que no que se refire a música son bastante clásico e case todo o que me gusta é de hai xa anos, salvando algunhas excepcións de vez en cando. Ven esta introdución a conto de que hoxe vou saltarme un pouco a temática habitual para facer un simple e breve recordo a un músico excepcional que finou onte, casualidades da vida, en España, concretamente nun hotel de Málaga. Falo de Gary Moore.

O blues é un dos xéneros que me gustan moito e descubrín a Moore cando pasou do rock a este outro xénero e desde o seu primeiro disco deste estilo foi deses músicos dos que mercaba todo CD novo que saía, e ningún deles me decepcionou. Naceu en Belfast, Irlanda, en 1952 e morreu tal día como onte, 6 de febreiro de 2011 no Kempinski Hotel Resort de Estepona, en Málaga. Á falta dos últimos datos da autopsia fálase de morte natural, so con 58 anos deixounos un dos case últimos “dinosauros” da música, unha verdadeira mágoa, moitos botaremos de menos novos discos.

Non vou facer unha longa biografía, so algúns datos básicos para aqueles que coñecían a súa música pero non tiñan demasiado claro quen era. Con Moore pasoume sempre algo curioso, moita xente coñecía os seus temas, o seu son, pero moitos non sabían quen era cando lles dicías que o que soaba era Gary Moore, parece que era máis famoso polo seu son característico que polo seu nome. O son da súa guitarra era realmente inconfundible e xenial, pero igual con menos recoñecemento que outros músicos máis coñecidos e de calidade inferior. Comezou en grupos de rock, “Skid Row” ou “Thin Lizzy”, pasando durante anos por varios grupos con máis ou menos éxito. En 1990 “Still got the blues” levouno ás listas de éxitos, con un xiro cara ao blues, colaborando a continuación con grandes do xénero como Albert King, Albert Collins ou o mestre B. B. King, un dos últimos grandes que nos quedan neste xénero. En 1994 tenta de novo a música en grupo cun disco moi interesante, “Around the next dream” e o grupo chamábase BBM. No 2001 outro gran disco, “Back to the blues”, cuxo título deixa claras as súas intencións musicais. Máis de 30 discos son unha boa mostra de que a música de verdade perdeu a un dos grandes.

Xa digo que este comentario de hoxe é curto, máis que nada porque o que recomendo e escoitalo e disfrutar da súa música, duns temas que moitos coñecedes e que hoxe, cando o vexades nas noticias seguro que máis de un pensará: “¡Ah, así que este era Gary Moore. Pois si que me gustaba!”

“Sunset Park”, de Paul Auster

Supoño que todos temos unha serie de autores preferidos, aqueles dos que lemos todo o que publican e cos que sempre atopamos algo que nos guste en todo aquelo que escriben. Pois o autor da novela que vou comentar hoxe é, para min, un deses desde hai xa moito tempo. É curioso que non aparecera antes, pero non é máis que unha casualidade, máis que nada porque a novela anterior non foi das que máis me gustaron del e penso que aínda non me puxera con estes comentarios ou tiña outros pendentes que me parecían máis interesantes. Pero recentemente apareceu a súa, polo momento, última novela e a verdade é que me gustou moito, quedando entre as cinco ou seis súas que máis me gustaron. O autor é Paul Auster e a novela de hoxe, “Sunset Park”. Podedes atopala en castelán na súa editorial habitual, Anagrama, ou en galego na editorial Galaxia, que ultimamente publica as súas obras ao mesmo tempo que aparecen en castelán. Eu lina en galego, gracias a un regalo dun amigo que acertou de pleno, cousa que teño que agradecer, de verdade.

Un autor máis que coñecido e recoñecido, pero que como non apareceu aínda por aquí, como sempre, vou deixarvos unha breve, aínda que non é fácil, biografía. Naceu en Newark (Nueva Jersey) en 1947, escritor, guionista e director de cine. Foille concedido o Premio Príncipe de Asturias das Letras en 2006. Escribe desde idade moi tempérana. Entre 1965 e 1967 estuda na Universidade de Columbia literatura francesa, italiana e inglesa. Daquela comeza a traducir a autores franceses e tentará traballar no cine, escribindo guións para películas mudas que nunca chegarán a rodarse, e que aparecen na súa novela “O libro das ilusións”. Nos anos seguintes escribe artigos para revistas e comeza coas súas primeiras novelas. Chega a traballar nun petroleiro, volve a Francia onde vive entre 1971 e 1974 e segue con traducións de autores franceses, ademais de escribir algo de poesía e un pouco de teatro. En 1976, co seudónimo de Paul Benjamin, escribe a súa primeira novela, “Xogada de presión”, unha novela negra coa que tivo pouco éxito. Divorciase e a morte do seu pai dálle algún diñeiro e escribe “A invención da soidade”. En 1986, xa máis coñecido como autor novelístico, publica “Cidade de cristal” e a continuación algunhas das súas mellores novelas, como “O palacio da lúa”, “Leviatán” (Premio Medicis en 1993) ou “Mr. Vértigo” (1994). Volve ao cine xunto ao director Wayne Wang con “Smoke” e “Blue in the face” e en 1997 dirixe “Lulu on the bridge” que non tivo demasiada boa acollida. Posteriormente novelas como “Tombuctú” (1999), “O libro das ilusións” (2002) ou “Brooklyn Follies” (2005). No 2006 dirixe unha nova película, “A vida interior de Martin Frost”. As súas últimas novelas son “Un home na escuridade” (2008), “Invisible” (2009) e a comentada hoxe, “Sunset Park” (2010). A súa produción é moi extensa e comprende non so novelas, senón tamén algún libro de memorias, poesía, teatro, guións cinematográficos, ensaios… Todos eles con unha serie de elementos comúns dos que non soe escapar e sempre cunha liña moi marcada e unhas características tanto de estilo como de temáticas moi súas.

Esta de hoxe é a súa última novela ata o momento e xa antes de dicir algunhas cousas dela engadir que das últimas foi das que máis me gustaron. “Invisible”, a anterior, deixoume un pouco desencantado por dicilo dalgunha maneira, non é que non me gustara, pero algo menos que outras, creo que lle quedou unha historia quizais demasiado circular e repetitiva, sen avanzar demasiado por momentos e sen ter unha dirección demasiado clara. Se teño que escoller algunhas, o que é difícil, creo que as miñas “favoritas” serían “Mr. Vértigo”, “Brooklyn Follies” (esta posiblemente porque escapa un pouco da tristeza e da tremenda soidade dos protagonistas aínda que tamén está presente, pero paréceme algo máis optimista que o resto das súas novelas), “A música do azar” ou “Un home na escuridade”, aínda que xa dixen que case todas me gustaron moito e todas aportaron algo e tamén algunha reflexión.

“Sunset Park” ten como protagonista, por dicilo dalgunha maneira, porque penso que máis que o protagonista da historia é o personaxe ao redor do que circulan as historias de outros máis que tamén podemos considerar como protagonistas, a Miles Heller. Xa de entrada comentar que a técnica que ten para contarnos a historia pareceume xenial, imos coñecer a mesma historia desde o punto de vista e a vida de varios dos integrantes da mesma, cada un aportará algo a ela e así teremos unha visión completa das vidas de varias persoas. Ao principio coñeceremos a Miles Heller, que é o que menciono máis arriba como centro dun círculo de persoas que xiran ao seu redor. Un rapaz novo que ten un traballo do máis triste e deprimente. As primeiras páxinas xa nos van dar unha idea do ambiente da historia, unha das constantes do autor, elementos como a soidade, a tristeza, a incomprensión, as complicadas relacións humanas e os remorsos que todos temos nalgún momento por cousas que fixemos ou deixamos de facer. Traballa nunha cuadrilla de catro persoas que van a casas embargadas para revisalas, as cousas caras van para o banco, e o resto repártenas entre eles. Pero el non se queda con nada, so fai fotografías de todas as cousas que a xente deixa atrás nas súas vidas, algo parecido ao que fixo el. É un home de 28 anos sen ambicións, deixou a Universidade pero é un home brillante, vive deixando que a vida pase, sen esperanzas, case sen nada, non necesita ningunha das cousas que o resto dos homes usan, vivir así tamén lle supón un enorme esforzo. A súa vida redúcese á mínima expresión, non fuma, non bebe, non come fóra nin ten radio, televisión ou ordenador. O coche e o móbil so por necesidade. O seu único luxo é mercar libros, ler é unha necesidade, case unha adicción. Traballa en Florida pero pensa que ese soleado tempo que teñen non é bo tampouco, o sol non ilumina, senón que cega as persoas para que non vexan ben a realidade. A razón de todo isto, de que deixara a súa familia, a Universidade e unha boa vida que tiña, a morte do seu medio irmán, da que se sente culpable, un lamentable accidente de coche no que el tivo algo que ver, pero que aínda así non deixou de ser una accidente.
Un día coñece a Pilar Sánchez, a casualidade fai que se vexan lendo o mesmo libro nun parque (“O Gran Gatsby”), unha rapaza moito máis nova ca el, 17 anos, pero que ten a súa vida moito máis clara que Miles. Está no Instituto, é unha alumna brillante e quere ir á Universidade e estudar Enfermería. É orfa, os seus pais morreron nun accidente de tráfico e vive coas súas tres irmás e o fillo pequeno dunha delas. A súa madurez e intelixencia calan fondo en Miles, e tras unha resistencia motivada pola súa xuventude van comezar unha relación e vivirán xuntos. Así Miles verá unha oportunidade de cambiar a súa forma de ver a vida, de ter un obxectivo na mesma, de ser un estímulo para Pilar e conseguir que cambie a Enfermería pola Medicina. A súa relación tamén ten cousas que fan que sexa diferente as demais, para poder levala a vivir con el case ten que “mercala” ás irmás, non teñen relacións sexuais completas porque ela pensa que é moi nova para quedar embarazada pero con estas e outras cousas Miles séntese despois de moito tempo útil e vivo. Pero isto non durará moito, ante as ameazas dunha irmá de Pilar terá que marchar e deixala por un tempo, ata que sexa maior de idade e así non ter problemas coa lei. Recebe unha carta do seu amigo Bing que lle ofrece ir a vivir con el e algunha xente máis como ocupas nunha casa en Sunset Park, o lugar que dará título á novela, oportunidade que aproveita para marchar de Florida e, entre outras cousas, pensar en tentar ter de novo contacto coa súa familia, xa que cando marchou deixou todo atrás e os seus pais non souberon nada del directamente, claro.
Aquí entrarán o resto dos personaxes, todos eles con unha historia que contar, imos coñecer por eles mesmos e polos demais toda a vida deles e as razóns que os levaron a ser como son ou a vivir como viven. Hai historias que completaremos pouco a pouco, capítulo a capítulo entrelazando o que van contando todos, tanto do pasado como do presente, avanzando pouco a pouco nunha trama que non temos moi claro a onde nos vai levar. Coñeceremos a Bing Natham, o que ten a idea de ocupar a casa e que vive dun negocio, o “Hospital das Cousas Rompidas” onde arranxa cousas doutra época: máquinas de escribir, plumas, radios de válvulas, xoguetes de corda, como os homes e mulleres da nosa historia, seres rotos que necesitan que alguén os arranxe. Con el viven Alice Bergstrom, traballando na súa tese, e Ellen Brice, unha pintora, aínda que as dúas teñen outros traballos ademais do que realmente lles gusta facer. Coñeceremos a Morris Heller, o pai de Miles, director dunha editorial con problemas económicos nun momento no que os libros non son o mellor negocio. A Mary-Lee Swann, a nai de Miles, divorciada tempo atrás de Morris, actriz de éxito internacional que está a afrontar os últimos anos da súa carreira. A Willa, a nai adoptiva de Miles e nai de Bobby, o medio irmán morto… E algúns máis que serán moi importantes dun modo ou doutro nas vidas de estes xa mencionados. Saberemos moitas cousas deles, máis que eles mesmos, a través deles, do que fan e din e a través dos demais, porque nun momento ou noutro todos terán algo que ver.

Todas as constantes das novelas de Auster están presentes nesta. O tema do béisbol, do que é un gran afeccionado, aparece en varios momentos importantes, case sempre para falar de xogadores que, digamos, no tiveron demasiada sorte nas súas vidas a aos que o azar truncou grandes carreiras o mesmo que lles pasa aos personaxes da novela, marcados case todos polo azar. Tamén o tema do cine, cunha película da que todos falan ou ven nalgún momento, a cinta sobre a que Alice centra a súa tese, un clásico do cine americano que se non vistes deberíades de ver, “Os mellores anos da nosa vida”, unha premiada película de 1946 que conta a vida de varios soldados que voltan a casa tras a Segunda Guerra Mundial. E, sobre todo, o azar, sempre ou case sempre negativo, que voa sobre todos os homes e mulleres da historia. A soidade da humanidade, a tristeza, as cousas que imos deixando atrás para non volver nunca, o difícil que é as veces afrontar o que fixemos e dicir a verdade en lugar de fuxir sen saber moi ben cal sería o resultado en caso de quedarnos. Son moitos os temas que poderíamos sacar da lectura e das vidas de os personaxes que viven ao redor de Sunset Park, unha casa nun barrio da cidade de Nova York.

Recoñezo que Auster non é un exemplo de optimismo e felicidade, pero ao mesmo tempo as súas novelas sempre teñen algo que dicirme, algo sobre o que reflexionar aínda que sexa por oposición ao que nos está a contar. Ademais tenme atrapado a súa forma de escribir, un estilo que parece sinxelo pero que non o é, moi poético en moitos momentos e con formas de xogar coas palabras e as imaxes que non deixa de sorprenderme nunca. Esa simpleza aparente esconde sempre unha gran complexidade da narración, con historias dentro das historias, con voltas cara ao pasado e mirando ao futuro e, moitas veces, sorprendendo ao lector polo que conta, como o conta e como van avanzando as vidas duns personaxes que aínda dentro da ficción aparecen para o lector moitas veces como persoas de carne e oso.

Penso que é evidente que me gustou moito e recomendo a súa lectura, que estou seguro de que será do voso gusto, tanto pola calidade literaria como por un entramado de historias que vós collerá e atrapará como unha tea de araña, a tea na que están Miles, Bing, Morris e todos os demais…, teredes que ver se eles poderán ou non escapar.

“Sons of anarchy”

Volvemos de novo ao mundo da televisión. Normalmente para as series novas boto un ollo antes ao argumento, actores e esas cousas para ver se me parece apetecible ou non, coa cantidade delas que temos agora polos distintos canais non é fácil as veces elixir aquelas que poden merecer a pena por calidade, entretemento ou outras razóns. Esta serie de hoxe nun principio non me chamou demasiado a atención, pero como tiña lido boas críticas por varios sitios hai tempo que me decidín a gravala e tela gardada para algún momento no que non tivera demasiadas cousas apetecibles, polo menos para darlle unha oportunidade. A verdade é que o argumento central non me chamaba demasiado e por iso foi quedando apartada, pero tamén é certo que hai uns días estrearon en FoxCrime a terceira temporada da mesma, así que algo debería de ter. Ademais teño un bo amigo qu é un bo consumidor de series, co que as comentamos, intercambiamos algunhas e esas cousas. Así que esta de hoxe pasou antes polas súas mans e trala recomendación decidimos vela, e non nos arrepentimos para nada, porque merece moito a pena. Falo de “Sons of anarchy” (“Os fillos da anarquía”), unha serie americana, claro está, que circula ao redor dunha pandilla de moteiros.

O primeiro comentario que me fixo o meu amigo foi simplemente dicir que nunca pensara que unha serie sobre unha realidade tan allea e lonxe da súa fora a gustarlle tanto. Esa foi unha das razóns para que non me puxera a vela no seu momento. Díxenme que a vida e aventuras dun grupo de moteiros con esa estética tan americana de cazadoras de coiro (ben, estes levan chaleco, pero ven a ser o mesmo), motos de gran cilindrada negras con eses manillares altos (que me parecen incomodísimos); Harley Davidson personalizadas, claro; e todo o que rodea a ese mundo algo lonxe da nosa realidade non me parecía que me fora atraer. Pois estaba completamente equivocado, porque fóra de toda esa imaxinería (que teño que recoñecer que aínda que lonxe do noso paréceme algo atractiva, a verdade) hai unha serie de historias, de situacións e de argumentos que teñen bastante que ver coa vida diaria, coa realidade de calquera en canto a relacións, problemas e situacións case cotiás, extrapolándoas, claro, do mundo no que se desenvolven. Algúns téñena comparado con unha das grandes series dos últimos anos, “Los Soprano” no sentido de que, como nesta, o mundo da mafia era case unha escusa para desenvolver outro tipo de temáticas que calquera pode entender. Pois nesta pasa o mesmo, son unha pandilla de xente e os argumentos que se desenvolven teñen máis que ver con relacións entre persoas, enfrontamentos e esas cousas máis que coa vida real do grupo, podería ser calquera outro grupo social identificado por unhas características comúns.

A historia xira ao redor do núcleo central do grupo de moteiros, os “Sons of anarchy” que dan título á serie. Un pequeno grupo que, digamos, é o centro dunha serie de delegacións repartidas por gran parte dos Estados Unidos, un grupo que se move no que se coñece como Samcro (que non é máis que o acrónimo de “Sons of Anarchy Motorcycle Club Redwood Original”), que viría a ser o lugar onde viven, reúnense e desenvolven as súas actividades. Viven en Charming, un pobo ficticio situado no norte de California, o típico pobo de tamaño medio dos moitos que hai polos Estados Unidos. Alí viven basicamente do comercio ilegal de armas, usando como tapadeira un taller mecánico. Ademais funcionan como “protectores” do pobo no sentido de manter lonxe do mesmo a outros grupos de delincuentes, sobre todo a aqueles que se dedican a negocios relacionados coa venta de drogas, a prostitución ou calquera que poida interferir na vida diaria do pobo. Protexen aos seus, e dentro dese grupo están so eles, os seus e case toda a xente do pobo, que acode a eles para que lles axuden cando teñen algún tipo de problema grave. O protagonista principal é Jackson Teller, un rapaz de pouco máis de 30 anos que vive en medio dun conflito entre a vida sen o seu pai e os enfrontamentos coa parella da súa nai, que ademais é o presidente do club. Ademais o problema principal é que non está demasiado de acordo coa liña que leva o club, pensando que deberían deixar a maior parte das actividades ilegais que realizan para dirixirse cara a outro tipo de cousas máis “legais”. Todo isto apoiado por unha especie de libro ou diario escrito polo seu pai no que fala das intencións reais que tivo como fundador do grupo e o pouco de acordo que estaba coa liña que estaba a levar despois, tirando máis cara á delincuencia que cara a idea de liberdade e de loita contra a sociedade que basearon a súa fundación. Ademais é o vicepresidente do grupo e ao que todos ven como futuro presidente, aínda que algúns non ven con bos ollos esa outra liña que Jacks quere para eles. Clay Morrow é o presidente e medio pai de Jacks, xa que é a parella da súa nai. Capaz de absolutamente calquera cousa para manter a integridade do club, empregando a forza cando sexa necesario e pasando por riba do que sexa para conseguir os seus propósitos. A pesar deles rexeita calquera outro negocio ilegal que non sexa a venta de armas, o demais parécelle reprobable, aínda que iso non impide que se relaciona cos outros que se dedican a eses outros negocios, sempre e cando non o fagan no seu pobo.
Por riba de todos os homes da serie, destaca unha muller, Gemma Teller Morrow, a nai de Jacks e actual parella de Clay. Un personaxe deses que impresionan e enchen a pantalla cada vez que aparece, unha muller dura, fría a veces, pero que esconde moitas máis cousas das que podemos pensar tras ver os primeiros episodios. Preocupada polo seu fillo, polo club e por todos os que circulan ao redor dela, busca ante todo os seus intereses e os dos seus e para iso é capaz de facer absolutamente calquera cousa. Ela é a que en realidade manexa e dirixe os fíos de case todo o que pasa en Charming, onde nada escapa ao seu control e, cando algo o fai, en seguida toma de novo as riendas para non deixar nada sen atar. É capaz de poñerte a pel de galiña nun momento e ao seguinte provocar sentimentos contrarios por completo, un personaxe complexo de dos mellores que teño visto nunha serie dramática. E logo temos ao resto dos integrantes do grupo, cada un con unha misión e unha forma de ser moi definida. Bob Munson é un dos fundadores, imitador de Elvis nos seus ratos libres. Alex Trager é o violento, sádico e encargado dos traballos máis sucios. Incluso temos ao aspirante a entrar na banda, Kip Epps, ao que todos coñecen co alcume de “medio ovo”, cando a vexades saberedes por que. Ao redor deles un xefe de policía corrupto case ao seu servicio, algo que fai tamén preocupado, digamos, por manter a tranquilidade e paz no pobo. Ou o axudante do shérif, un rapaz que coñeceu a Jacks cando eran máis novos pero que agora a vida levounos por camiños distintos. Algúns personaxes fixos máis xunto con estes, pero sería demasiado longo falar de todos eles e é mellor descubrilos a medida que vemos a serie, ademais de que así tampouco conto as historias que van ir desenvolvendo, que son tensas e interesantes. Ademais teremos aos grupos rivais, desde mexicanos, neonazis e todos os grupos de delincuentes habituais neste tipo de producións.

A serie destaca por moitas cousas e nos está a gustar moito. A complexidade dos personaxes e das tramas é bastante alta, as cousas, como na vida, non son brancas ou negras e moitas veces vense obrigados polas circunstancias a realizar actos cos que non están de acordo. Tamén é certo que moralmente o comportamento de todos eles non é para darlles un premio. Case podemos dicir que non hai un so personaxe “bo” en toda a serie e que os guionistas conseguen que os “Sons of anarchy” parezan os mellores de todos, os únicos que teñen un certo código moral e de comportamento fronte a todos os demais. Incluso personaxes como os policías da ATF que irán detrás deles parecen moito, pero moito, peores que os protagonistas. Eles entenden a venta de armas e todo o que fan como unha forma de manter o status social e económico e tamén como a forma de manter lonxe a todos os demais do SEU pobo e dos seus. Hai que dicir que é unha serie dura, con algúns momentos realmente violentos e duros, directos e brutais pero non so polo que se ven, senón tamén por como se desenvolven as cousas e as súas vidas. Aínda así sigo a dicir que merece a pena, penso eu.

Máis puntos ao seu favor poden ser, por exemplo, a música, recoñecida por todo bo afeccionado á música americana que rodea a este mundo. Case cada episodio remata cun tema musical moi ben incluído, case sempre relacionado co que pasou ou está a pasar e que remata moi ben o mesmo. Os actores están todos realmente ben, do primeiro ao último, aínda que destacan as dúas caras máis coñecidas. Gemma Teller é a actriz Katey Sagal, coñecida por varias series de televisión; e Clay Morrow é Ron Perlman, entre outras cousas un dos inesquecibles monxes de “O nome da rosa” e que apareceu en gran cantidade de películas e series de televisión.

Nalgúns sitios falan de reminiscencias do teatro de Shakespeare na serie, tras vela e analizala un pouco podemos ver elementos de algunhas das obras máis coñecidas do autor en moitos sentidos, pero actualizadas e levadas a outros campos. Non se pode negar, en moitos aspectos, a influencia, por exemplo, de “Hamlet”, pero non é a única. Outro punto máis a favor dunha serie que como dixen ao principio, non me chamou, pero que agora me ten encantado, a verdade. Son tres temporadas, a terceira comezou a semana pasada, cada unha de 13 episodios de 45 minutos cada un cheo de momentos de tensión, de violencia, de sufrimento que te poden deixar sen respiración en máis dunha escena. Seguirás as súas aventuras e desventuras con bastante atención, as veces incluso non serás capaz de ver un so episodio, porque quererás saber que vai pasar a continuación. Ademais non todo é drama, ten momentos realmente simpáticos e divertidos para romper un pouco esa tensión. Son moteiros, pero teñen unha vida cotián cos problemas e situacións de moita xente, problemas de saúde, de diñeiro, de relacións, discusións cos fillos e ese tipo de cousas. Moteiros con seus chalecos de coiro que comen magdalenas ecolóxicas, que son moito mellores que as industriais, que actúan disfrazados de Elvis en casinos ou festas infantís ou que se gastan bromas (algunhas entre simpáticas e brutais) entre eles. Un dos seus méritos, para min, é que non é unha serie de argumentos simples e fáciles, las cousas sempre vanse complicando e retorcendo, sorprendendo en máis dunha ocasión ao espectador, ese é un dos seus maiores méritos. Con todo isto, vola recomendo, non penso que os vaia decepcionar.