“Huérfanos del mal”, de Nicolás D´Estienne D´Orves

Moitas son as novelas que aproveitan feitos históricos para desenvolver a partir deles relatos que misturan a realidade e a ficción. Esta fórmula pode darnos novelas realmente entretidas e outras que non o son tanto, algo que sempre depende da mestría do autor para cativarnos coa historia que nos está a relatar e cos seus personaxes. Moitas son tamén as que aproveitan certas épocas que, aínda que bastante ben coñecidas, deixaron moitos feitos, datos ou momentos ideais para que o autor deixe voar a súa imaxinación e a dos seus lectores. E unha das épocas que podemos dicir que máis aproveitan isto que estou a dicir é a Segunda Guerra Mundial e todo o que ten que ver cos nazis, as súas ideas, comportamentos, experimentos, etc. De todas as que hai, que son moitas, penso que poucas son as que realmente merecen a pena e destacan por riba da media. Unha das que máis recordo é “Os nenos do Brasil”, que deu lugar tamén a unha desacougante película; menciono esta porque podemos dicir que está moi relacionada coa que vou comentar hoxe, aínda que penso que non está para nada á mesma altura. É evidente que todo o que ten que ver con este tema pode dar lugar a novelas de ficción, algunhas máis preto da realidade que outras, pero é un mundo moi fértil para a literatura. Aínda así creo que me quedo con aquelas que teñen máis de histórico que de ficticio, aínda que estas segundas non están mal para pasar un bo rato. A novela de hoxe é “Huérfanos del mal”, de Nicolas D´Estienne D´Orves e xa digo que, en varias cousas, recordoume moito á que mencionei antes, aínda que esta comentada hoxe cae nalgúns momentos, para min, en aspectos demasiado fantásticos que penso que estropean algo unha novela que non está mal de todo.

O autor é francés, nacido en 1974. Licenciado en Filosofía e Letras pola Sorbona e especializado en literatura moderna. Pasouse ao mundo do periodismo, colaborando en varias revistas e diarios do seu país. No ano 2001 comezou a súa carreira como escritor. No 2002 gañou o premio “Roger-Nimier” pola súa novela “Othon ou l´Aurore immobile” e no 2003 o premio Jacques Bergier con “Fin de race”. Ten publicadas oito novelas de ficción e tres ensaios. Unha das súas grandes afeccións é a música, sobre todo a clásica e a ópera, algúns ensaios tratan sobre este tema e ten un blog centrado no mundo da música. “Huérfanos del mal” é o resultado de dous anos de investigación sobre o tema, foi unha das novelas máis vendidas en Francia no ano da súa publicación, o 2007 e tamén tivo boas ventas nos demais países nos que se publicou.

A historia transcorre en tres épocas distintas, alternando entre elas pero evidentemente todas relacionadas por algo. Parte dunha idea real do militar nazi Himmler, os “Lebensborn”, unha especie de clínicas onde buscaban os nacementos de alemáns de pura raza aria, usando homes e mulleres de raza “pura” para conseguir aos homes e mulleres que dominarían o mundo cando o III Reich triunfara. Así temos unha serie de personaxes que desenvolven a súa historia a partires de 1938, outros ao redor de 1987 e a historia actual, que transcorre no 2005. Nesa época actual temos á protagonista da novela, Anaïs Chouday, unha rapaza nova que traballa como periodista e novelista para outras persoas a través dunha editorial. Un día recibe a chamada do seu xefe para comentarlle que ten para ela un encargo moi lucrativo, unha cantidade que non vai poder rexeitar. Todo para escribir un libro sobre eses “Lebensborn” por encargo dunha persoa algo misteriosa. Así coñece a Vidkun Venner, un holandés fascinado pola Alemaña nazi, comprador de todo o que teña que ver con ela, coleccionista e millonario. A súa casa é un auténtico museo de cousas do nazismo e o seu comportamento está cheo de preguntas sen resposta. En realidade o que quere é que Anaïs o axude a investigar catro misteriosos suicidios que sucederon en Alemaña, todos o mesmo día e da mesma maneira e que teñen que estar relacionados. Ademais as autoridades silenciaron todo o asunto, outra cousa que molesta ao señor Venner, que recibiu unha caixa con catro mans cortadas que parecen pertencer a esas catro persoas. Nun principio dubida de meterse nese asunto, que ademais a medida que avanzan os días, parece máis perigoso, pero pouco a pouco a súa curiosidade e a fascinación que exerce sobre ela este personaxe farán que se vexa inmersa nunha historia que supera calquera cousa que puidera imaxinar. Comezarán unha viaxe por varias zonas de Francia e Alemaña que parecen ter relación con estas catro persoas e descubrirán outros misteriosos asasinatos sucedidos no pasado que tamén parecen estar relacionados con eses suicidios. A isto sumamos as desaparicións tamén en Alemaña de varios nenos diminuídos psíquicos que traen á policía de cabeza. Pouco a pouco irán aparecendo na súa investigación moitos dos elementos máis importantes do nazismo da Segunda Guerra Mundial, relacionados directamente con todo o que van a descubrir, poñendo máis dunha vez a súa vida en perigo. Cada paso que dan achégaos máis á verdade, unha verdade aterradora. A todo isto lle podemos sumar que Anaïs ten unha moi mala relación co seu pai, a intervención de Clément, un medio noivo que ten e a atracción que cada vez é máis forte polo señor Venner, que esconde máis do que parece, algunhas cousas sabidas e outras non tanto.

A novela é entretida e non está mal. Consegue que o lector queira saber cada vez máis que é o que está a pasar. Vai alternando entre as tres épocas e historias para ir tecendo un pano de horror e experimentos con seres humanos. Personaxes misteriosos que pouco a pouco van desvelando os seus misterios, cambios de identidade, fuxidas e bastante movemento. Os dous protagonistas, Anaïs e Vidkun son bastante interesantes e están ben deseñados. A intriga está ben montada e iremos pouco a pouco descubrindo cousas, algunhas esperadas e outras non tanto, que algunha sorpresa ten. Nalgún momento hai que prestar atención ao baile de personaxes entre as tres épocas, máis que nada para non perderse entre algúns cambios de nome e cousas parecidas. Os personaxes históricos, que son varios, todos eles relacionados directamente co nazismo, tamén están ben metidos dentro da trama e, se temos en conta que di que estivo dous anos investigando, responden bastante á realidade que podemos coñecer doutras novelas ou da propia historia. E o resto dos de ficción son todos bastante bos e teñen parte importante na historia. Aínda así hai algúns dos principais que non terminaron de convencerme completamente, como se lles faltara algo, como se a súa forma de comportarse ou actuar non estivera clara de todo para o lector, pero non vou dicir cales, por suposto.

A novela non está mal, aínda que non deixa de ser unha máis das moitas que hai sobre o mesmo tema. Eu diría que estaría nun termo medio, con algunhas cousas destacables e outras non tanto. Para os afeccionados a ese tipo de tramas ou época histórica pode ser máis atractiva e interesante pero creo que non aporta demasiado. Ademais para min ten un gran problema, dito desde a miña perspectiva e gustos, e é o final. Durante todo o desenvolvemento da novela asistimos a unha historia máis ou menos crible, coas súas cousas claro, pero podemos dicir que verosímil. Pero as últimas páxinas decepcionáronme un pouco, non vou comentar nada directamente, pero non era a explicación final que esperaba para as cousas que pasaron ata chegar a ese momento. As veces teño a sensación de que hai autores aos que os finais, a resolución, se lle escapan algo das mans e non saben moi ben como dar unha explicación a todo o que pasou (algo que as veces tampouco é imprescindible) e optan por solucións algo “peregrinas”. Pois algo así me pasou con esta, foi un final decepcionante e unha explicación da trama que penso que non se corresponde co desenvolvemento, pero iso é algo que teredes que descubrir vós mesmos, ademais de ver se coincidides comigo ou non. ¿Recomendable? Ben, so a medias, para pasar un rato entretido, algo intrigado e tentando xuntar as pezas dun puzzle bastante ben feito. Espero as vosas opinións.

Advertisement

“Lentejuelas”, de Gary Jennings

Hoxe outra novela, e ademais é a terceira vez que unha obra deste autor aparece por aquí, así que esta vez remítovos á biografía que apareceu no primeiro dos comentarios. Como dixen naquel momento un autor ao que non coñecía de nada e que chegou a min por un préstamo dunha amiga, que me deixou “Azteca” de Gary Jennings. Este autor está especializado no xénero histórico e as dúas novelas que tiña lidas del antes da de hoxe xiraban ao redor da civilización azteca e a época da conquista dos españois. Gustáronme moito, por un lado por ser unha realidade relativamente descoñecida e por outro porque están moi ben escritas, dun xeito moi fluído e ameno, que para min son dúas cousas fundamentais neste xénero, sobre todo porque soen ser novelas extensas, que poden caer en facerse pesadas para o lector, defecto que non teñen as de Jennings. Tamén escribín naquel momento que pensaba ler todas as que tiña escritas e a de hoxe será a terceira, o resto pouco a pouco, que hai que ir alternando autores, xéneros e demais.

Neste caso a novela titúlase “Lentejuelas” (publicada no ano 1987 e reeditada en 1995), título que ven porque o núcleo da historia transcorre no mundo do circo. Creo que é a primeira novela que leo relacionada con este mundo e todo o que xira ao seu redor. Nese sentido temos xa a primeira curiosidade, todos os protagonistas da historia pertencen ao mundo circense, un mundo hoxe algo en decadencia pero que tivo momentos de grande importancia antes da chegada doutros entretementos populares. Falamos do circo tradicional, o de toda a vida, o dos pallasos, saltimbanquis, equilibristas, malabaristas, xinetes, domadores…; ese que todos os que temos, penso eu, máis de corenta anos, temos visto máis dunha vez na nosa infancia e do que, polo menos eu, gardamos un bo recordo. Un recordo algo difuminado, porque o último que vin xa hai anos, daba auténtica pena e tristeza e pouco tiña que ver co da miña infancia, moito máis colorido, animado e espectacular. Con esta escusa o autor vai desenvolver unha historia centrada nos últimos anos do século XIX contándonos de paso a maior parte dos acontecementos históricos importantes do mesmo. Nun comentario anterior referido á última novela de Umberto Eco xa dicía que nalgunhas situacións e historias coincidía con esta, tendo momentos practicamente idénticos, sobre todo na parte que en ambas novelas transcorre no París de finais do XIX, xa digo que esta de hoxe me entretivo moito máis.

A historia comeza en Estados Unidos ao remate da Guerra de Secesión con dous soldados confederados que non saben demasiado ben que van facer coa súa vida agora que rematou a guerra e eles, ademais, están no bando perdedor. Son o Coronel Zack Edge e o seu amigo, o sarxento Obie Yount. Ao pouco de comezar a historia atopan a Brutus, un elefante que parece perdido pero non, pertence ao “Florecente Florilexio das Maravillas de Florián”, que é o rimbombante nome do circo do tal Florián. Con un pequeno circo ambulante que anda polos Estados Unidos escapando da guerra e bastante mermado, pero aínda así as súas funcións en pequenas cidades teñen un certo éxito, sobre todo polo mérito dos seus artistas. Así os dous soldados pasarán uns días con Florían (o director do circo); Tiny Tim Trimm (o anano); Monsieur Roulette (acróbata e ventrilocuo francés); o Capitán Hotspur (xinete e domador holandés); Abdullah (malabarista e coidador do elefante, elefanta en realidade, e chámase Peggy); Madame Solitaire (xinete acrobática) que ademais ten unha filla que segue os seus pasos, Clover Lee; Magpie Maggie Hag (unha viúva, adiviña e española); o Salvaxe da Selva, o león Maximus (un pobre animal que resiste máis mal que ben, pero aguanta)… Por suposto, todos estes nomes son artísticos, cada un ten o seu de verdade, pero case non os usan. Estes son os que conforman o circo inicialmente, pero a medida que avance a historia veremos como algúns por causas diversas (violentas moitas, a verdade), van desaparecendo e aparecen outros, case en cada país no que paran temos algún novo. Os dous militares non teñen nada claro o seu futuro, e ademais teñen cabalos, algo que Florián considera máis que interesante para engadilos ao seu espectáculo, necesitado de máis animais para poder dar unha función polo menos decente. Así que estes dous decidirán marchar co circo, case primeiro en plan de proba, pero xa veremos como sobre todo o Coronel Edge será un dos personaxes fundamentais, descubrindo moitas facetas súas que descoñecía, sobre todo a de valer para actuar nun circo diante do público. Así, como ademais ten armas e é un bo tirador, Zack pasará a ser coñecido como o tirador do circo, o Coronel Ramrod encargado de espectáculos de tiro ao branco; e o sarxento, un home de bo tamaño, pasará a ser o forzudo, o Facedor de Terremotos, con números moi aparentes, pero todos con truco, claro. A partires de aquí van a actuar polos pobos por onde van pasando, pero as cousas non están ben nesa zona do país e o obxectivo de Florián é marchar a Europa, o sitio onde ten que triunfar un circo de verdade, sobre todo en París.
Pero el sabe que necesita novos números, novo material e, sobre todo, diñeiro e esas pequenas actuacións serán as que lle poidan dar esas cousas. Unha das cousas que farán que se decidan a marchar con eles será o asasinato de Abraham Lincoln, xa que pensan que as cousas vanse poñer algo feas, así que como se lles ofrece unha boa oportunidade, deciden aproveitala e alá van. Non saben nada do circo, nin de actuar nin de finxir, pero todos van acollelos e axudalos, facendo bo o dito de a gran familia do circo. Ao principio case non teñen nin para comer, pero polo menos teñen un teito e alguén con quen falar. Van pobo tras pobo e recollen xente que lles pode valer para actuar con eles e aumentar a espectacularidade e sobre todo o cantidade de números, xa que van un pouco xustos. Recollen a Abner Mullenax, que lles vai traer unha das máis grandes atraccións do circo, un globo aerostático e uns porcos amestrados, así que será Barnacle Bill e os seus salvaxes xabaríns de Tasmania (xa veremos como a maior parte do espectáculo non son máis que deformacións fantásticas da realidade para atraer ao público). Nunha casa señorial do sur van “rescatar” á tía Phoebe Sims, a cociñeira negra da familia, e as súas trillizas e un neno, que pasarán a formar parte do espectáculo como “os hotentotes felices” ou tamén elas serán “as tres pigmeas brancas”, que case todos valen para máis dunha cousa, e que, en realidade chámanse Domingo, Luns e Martes. A sorte fai que atopen escondido un furgón cheo de diñeiro ianqui, aí estará o seu pasaporte para Europa. Antes, recollen a dúas mulleres máis que actuaban noutro circo como equilibristas, Pementa e Paprika. O seu camiño polos Estados Unidos remata en Baltimore, onde collen un barco a vapor que vai levalos a Livorno, Italia. Antes tamén van unirse a eles tres chineses que atopan de casualidade e que non falan nada máis que o seu idioma, pero aínda así van ir con eles. E aquí comeza unha viaxe chea de aventuras, perigos, alegrías, dramas, tristezas, intelixencia para resolver os problemas que se lle van presentando e participando en case todos os importantes acontecementos da historia de Europa desa época. Pasarán por Pisa, Florencia, Siena, Bolonia e algúns sitios máis deste país. De aí pasarán, escapando dos conflitos bélicos a Austria, Baviera, Munich, pasarán unha boa temporada en Viena…, Budapest e chegarán incluso a Rusia, actuando en Kiev, Moscova ou San Petersburgo. Todo está pensado para rematar en París, o lugar que Florián considera o berce do circo e onde debe triunfar todo circo que queira ser coñecido e recoñecido. E así chegarán a París, onde transcorre boa parte do final da historia. No medio moitas cousas pasan e de todo tipo, fuxidas, mortes, nacementos, enfermidades…, a verdade é que non paran de pasar cousas e a historia e, como mínimo, movida. Gran cantidade de personaxes históricos terán relación con eles, todos moi coñecidos, pero iso é mellor que o leades, que eu non volo vou contar, sería demasiado.

A novela é amena e entretida, aínda que non me gustou máis que “Azteca” e penso, por outras opinións que lin, que non é a súa historia máis destacada. Aínda así a cantidade de datos que nos vai dar é enorme e todos ben metidos dentro da historia. A min no se me fixo longa nin pesada, aínda que as veces toda a historia dos ensaios, do montaxe e desmontaxe do circo pode facerse algo lenta e repetitiva. Tamén resulta interesante se un quere saber algo máis de como se forma un artista de circo, dos seus trucos e costumes, dos ensaios e a creación de novos números. Neste sentido pareceume moi interesante, aínda que un ten que ter algo de interese polo tema, porque senón pode cansar un pouco. Dicir que é un autor que sempre documenta moi ben as súas novelas. Para esta estivo traballando nun circo por Europa durante bastante tempo, así que sabe de primeira man o que está a contar, e nótase. Sigo pensando que é un autor que escribe moi ben e consegue atrapar ao lector no seu fío, ou no seu montón de fíos, porque neste caso hai unha boa cantidade de personaxes e historias cruzadas, aínda que todos están nun círculo pequeno. Os datos históricos están moi ben metidos dentro da historia, aínda que a parte que transcorre en París, con a guerra entre Francia e Alemaña quizais sexa algo longa de máis, ao mellor porque tamén está ao final da novela. Veremos como ese pequeno circo que non é nin de provincias vai crecendo ata chegar a ser un gran circo, famoso e que enche a carpa por Europa adiante todos os días, un proceso que está moi ben contado. Haberá de todo ao longo da historia, nese sentido é ben variada e ten momentos para todo, para rir, para tremer de angustia, para a tristeza e tamén para máis dunha morte que podemos cualificar en varios casos, de moi violentas e pouco agradables. Algo que xa vin nas outras dúas novelas, as mortes violentas soen ser bastante “chamativas” por dicilo dalgunha maneira. Tamén destacaría a súa capacidade para a descrición en poucas liñas. Chéganlle poucas palabras para reflectir monumentos, cidades, traxectos, domina perfectamente o tema e con dous trazos é capaz de facer que o lector imaxine á perfección calquera das cousas que describe.

A min gustoume bastante, e entraría dentro das recomendadas en, digamos, segunda liña, máis que nada porque como digo algo máis arriba todo este mundo circense pode chegar a ser algo repetitivo e se non é algo que te chame a atención pode perder interese entre todo o que ocorre na historia. Os personaxes están todos moi ben, pero dous destacan por riba de todos. O primeiro é Florián, un francés metido a director de circo, sempre disposto, sempre preparado para afrontar calquera problema con unha solución intelixente e rápida, que vale para todo e todo o fai ben, o seu soño é converter ao “Florilexio” nun dos máis grandes circos da época e que a xente o recorde pasados os anos. O outro protagonista central e o Coronel Edge, que formará parella con Florián e descobrirá que vale para moito máis do que el pensaba e que no seu interior leva un home do circo e do espectáculo, aínda que tardará algo en darse conta. Ao redor deles unha boa cantidade de personaxes moi peculiares; penso que merece a pena que os coñezades, e que se me facedes caso vos guste, claro.

“¡Indignádevos!”, de Stéphane Hessel

Penso que hai tempo que tan poucas páxinas podían conseguir tanta reflexión, ou polo menos que un se pare a pensar en algunhas cousas que non por evidentes pasan ultimamente por nós como se non pasara nada. Non é que nos vaia dicir nada novo, polo menos á maior parte da xente, sobre todo dunha certa idade, pero si que penso que era necesario que alguén fixera que recordáramos unha serie de cousas, feitos e realidades sociais de hoxe en día que terían que provocar máis reaccións das que provocan. Esta recensión de hoxe non é dunha novela e case nin dun libro, é un libriño (por tamaño que non por contido e dito con todo o cariño) de pouco máis de 30 páxinas que está a provocar unha certa revolución en case todos os países nos que se está a publicar, non unha revolución física, pero si que podemos falar dunha certa revolución mental, facendo que moita xente reflexione sobre a realidade deste século que nos está a tocar e de moitas, non todas, as inxustizas que se están a producir e, sobre todo, de cal é a actitude da maior parte da poboación sobre estas realidades. Falo de “¡Indignádevos!”, de Stéphane Hessel. Neste caso a publicación do mesmo en galego non é que sexa recente, senón que é de hai poucos días, un tanto máis que se acaba de anotar a editorial Faktoría K de libros que conseguiu os dereitos deste libro bastante esperado. Tamén podedes atopalo en castelán editado por Destino.

Curiosamente o prólogo da edición en galego é do autor da novela que comentei antes desta, Manuel Rivas, que tamén en poucas páxinas e baixo o título de “A nova conquista do pan” deixa tamén unhas palabras cheas de contido provocadas polas reflexións de Hessel. No seu estilo habitual, partindo da idea de que as palabras tiveron mellores tempos que agora, uns tempos nos que querían dicir algo e provocaban reaccións, tempos nas que servían para algo máis que encher as bocas da xente. Agora chega Hessel con outras palabras que queren dicir algo e provocar reaccións, ese pan que alimenta a unha xente desexosa de máis cousas nas súas vidas que as que nos están a ofrecer. Penso que é un bo prólogo para preparar o que ven despois.

Stéphane Hessel paréceme unha persoa máis que interesante de coñecer, uns dos últimos que quedan dunha xeración que viviu de cerca o grande conflito da Segunda Guerra Mundial e todo o que trouxo consigo antes, durante e despois. Tomou parte directa en moitos dos acontecementos fundamentais do século XX e é esa forma de ver a vida naquel momento unha das cousas que provocaron estas breves reflexións sobre o home actual e a súa forma de ver a vida e as cousas. Naceu en Berlín en 1917, diplomático, embaixador, combatente da resistencia francesa, preso en campos de concentración…, unha vida chea en todos os sentidos. En 1924 establécese en París coa súa familia, participando do ambiente cultural desta cidade nesa época. Desde 1937 é cidadán francés e en 1939 tivo que interromper os seus estudios a causa da guerra. En 1941 únese ao xeneral De Gaulle en Londres e traballou en labores de contraespionaxe. A finais de marzo de 1944 entra de forma clandestina en Francia para traballar en labores de espionaxe cara ao desembarco dos aliados. En xullo dese ano é arrestado pola Xestapo e acabou no campo de concentración de Buchenwald, en Alemaña. O día anterior a morrer aforcado consegue cambiar a súa identidade coa doutro preso que morrera e cun novo nome é transferido ao campo de Rottleberode. Escapa deste pero volven capturalo, levándoo ao campo de Dora, de onde escapa de novo, uníndose ás tropas aliadas e reuníndose en París a continuación coa súa esposa e os seus tres fillos. En 1946, convencido de que tiña que comprometerse con ese novo mundo que xurdía despois da guerra, entra no corpo diplomático, destinado en primeiro lugar ás Nacións Unidas. Así chegará a participar de primeira man na comisión encargada da redacción do que sería a Declaración Universal de Dereitos Humanos, el será un dos doce membros que a redactaron. As Nacións Unidas aceptaron a Declaración en decembro de 1948. Abandona as Nacións Unidas desencantado por unha nova xeración de funcionarios máis preocupados polas remuneracións que polos ideais que o levaron a el a estar aí. Foi nomeado representante de Francia en varias institucións internacionais e posteriormente embaixador de Francia en varios países. Agora, aos 93 anos, como el mesmo di, xa ao final da última etapa el mesmo recorda e quere facernos pensar a todos, nas cousas que el cree e descubriu en certo momento da súa vida, nos valores e principios que fixeron de el o que é e das cousas que pensa que hoxe están moi lonxe deses mesmos principios e valores.

A súa vida fai que a perspectiva que ten da vida hoxe estea moi influenciada por aquilo, para el é imposible ver as cousas que están a pasar agora en case todos os campos da sociedade e ver que case ninguén fai nada para que esas cousas cambien e non sigan a ser como son. Non entende como nunha época na que hai moitas máis facilidades para todo que noutras que non están tan lonxe as cousas sexan máis complicadas e a xente non faga case nada por cambialas. Iso é o que quere, a indignación da xente, que é o único que pensa que pode levar a un cambio da situación actual. Non pode ser que as sociedades non aprenderan nada do pasado e sigan a repetir moitos dos erros dese pasado, máis graves agora precisamente porque son repeticións de situacións que non se deberían de repetir. A indignación, o enfado e a reacción (iso si, sempre non violenta, que é algo que quere deixar claro) é o que busca dunha sociedade que pensa que está aborregada, que non hai case nada que a faga reaccionar e esa reacción é o que busca. Non se pode entender que nunha época na que hai máis diñeiro e recursos que nunca as diferencias entre os ricos e os pobres sexan cada vez máis grandes, por non dicir abismais en moitos casos. Como vivimos nunha sociedade na que uns poucos marcan a senda a seguir de moitos, como os bancos e as grandes fortunas son os que realmente gobernan e dirixen aos gobernantes. Fala duns medios de comunicación que están ao servizo do poder, que non son imparciais e con informacións reais, veraces e subxectivas, algo que na época da Resistencia pensaban que era fundamental, a liberdade de prensa. Como é posible que un traballe toda a vida para quedar ao final cunha pensión moito menor do que gañaba traballando, como a seguridade social non é algo universal e real para toda a humanidade. Reflexionar sobre como é posible que tantos puntos desa Declaración de Dereitos Humanos estean a quedar en case nada, pouco Universal e pouco humana.

Poucos capítulos breves nos que desenvolve unha idea central en cada un pero todos eles relacionados, buscando sempre a indignación e o compromiso. O maior mal da nosa sociedade é a indiferenza, que nos leva a non facer nada de nada e ver as cousas pasar por diante de nós como se nada. Por sorte a situación non é irreversible, as Organizacións non Gobernamentais crecen pero non son a solución única a tanto problema, porque as solucións teñen que vir dos gobernos, de todos e ao mesmo tempo. Defende a non violencia e a insurrección pacífica, aínda que tamén pode facer pensar nalgún momento que hai situacións nas que isto non chega.

Así, con estas breves pero profundas ideas que desenvolve o suficiente para que o lector teña que poñer algo da súa parte e non darlle todo mastigado, leva vendidos máis de dous millóns de exemplares no seu país e en todos nos que se publica. De todas formas non está exento de críticas, sobre todo referidas ás posturas pro palestinas do autor, que visitou a franxa de Gaza en dúas ocasións e dedica un capítulo concreto a este problema con opinións persoais sobre o mesmo.

¿E que penso eu desta lectura? A verdade é que me provocou sentimentos opostos. Por un lado é certo que ten razón en moitas cousas, sobre todo na idea que de a sociedade actual está un pouco “resignada” ou indiferente ante moitos problemas, non toda, pero si unha grandísima parte da mesma, sempre hai uns poucos que loitan contra moitas destas situacións, pero é case como a loita entre Don Quixote e os xigantes da economía que son os que en realidade manexan os fíos. Certo é que as sociedades modernas parece que aprenderon moi pouco dos erros da historia, sobre todo da máis recente e parece inevitable que sempre tropecemos nas mesmas pedras. Sobre todo agora, somerxidos nunha crise económica na que os que gañan diñeiro queren seguir a gañar polo mesmo o mesmo que nas épocas de bonanza, senón máis, cousa ben difícil e da que parece que non se dan conta. Por outro lado teño a impresión, triste impresión, de que vai quedar case como unha anécdota, como un “bestseller” máis que chama a atención por todo o que di, pero que non pode facer que as cousas cambien, podedes chamarme pesimista, pero como di o prólogo as palabras hoxe cada vez teñen menos peso, por iso o vento lévaas con máis facilidade.

Ademais hai outra cousa a ter en conta. Para poder entender plenamente ou case totalmente as palabras de Hessel hai que ter uns certos coñecementos culturais, económicos, sociais e, sobre todo, históricos sen os cales sería imposible saber que é o que está tentando dicirnos. Quero dicir con isto que os lectores (en xeral, que sempre hai excepcións) que estean por debaixo dunha certa idade é difícil que entendan as cousas que nos está a contar e penso facer a proba. Creo que vai ser unha lectura a realizar cos meus alumnos, quero avaliar o resultado, saber que é o que lles di e o que non, saber se hai algo que lles chame a atención ou que destaquen ou se simplemente queda todo na idea de que é un rollo máis polo que lles fago pasar. A min díxome bastantes cousas e penso que é unha lectura que se debe de facer máis dunha vez, pero espero a ver que pasa con eles. Para vós, penso que tedes que lela e xa me contaredes que vos pareceu e que vos dixo.

“Todo é silencio”, de Manuel Rivas

“O zunido e o vaivén do mar metéronselle dentro. Sentiu nos ollos o picor da escuridade salgada. As sombras resentidas da figueira acoitelaron toda a noite a fiestra”
“O alba non lograba levantar os pes co peso dos nubarróns”

Dúas frases nada máis das moitas que podería sacar do libro que vou comentar hoxe. A verdade é que hai tempo que non lía nada de Manuel Rivas e esta última que apareceu recentemente tiña unha historia que me parecía atrainte e tiña algunha boa recomendación dela. Case esquecera o ben que escribe, como é capaz de adornar maravillosamente con palabras moitos dos momentos das súas novelas, así que terei que pensar en ler algunha máis das anteriores que me foron quedando no tinteiro. A de hoxe é “Todo é silencio”, que podedes atopar en galego na Editorial Xerais e en castelán en Alfaguara.

Manuel Rivas é un escritor, poeta, ensaísta e periodista que escribe fundamentalmente en galego, aínda que practicamente toda a súa obra pode atoparse tamén en castelán; ademais varias das súas obras foron levadas ao cine. Naceu en 1957 en A Coruña e actualmente vive en Vimianzo. O seu pai viviu unha temporada emigrado en América, traballando como músico en orquestras de baile e albanel. A súa vida desenvolveuse case na súa totalidade na súa cidade natal, onde chegou a traballar na súa época de estudante en “El ideal gallego”. Logo marchou a Madrid a estudar Ciencias da Información, licenciándose na Universidade Complutense, mentres empezaba a traballar no mundo do periodismo. Foi un dos fundadores e redactores de “Teima” (1977), o primeiro semanario escrito integramente en galego. Dentro do mundo do periodismo traballou en varios medios de prensa, radio e televisión. Ademais é un dos fundadores de Greenpeace en España e formou parte da súa primeira directiva. En setembro de 1981 foi un dos tripulantes dun pequeno pesqueiro que se enfrontou cos barcos mercantes que botaban residuos radioactivos na Fosa Atlántica e portavoz do movemento “Nunca máis”, xurdido a raíz da catástrofe do petroleiro Prestige nas costas de Galicia. Actualmente combina o seu traballo como novelista co periodístico no diario “El País”. A súa produción comprende desde novelas, libros de relatos, poesía, unha obra de teatro, algunha novela xuvenil e libros que recompilan os seus artigos periodísticos. Quizais a súa faceta máis coñecida sexa a de novelista, tanto no que se refire a coleccións de relatos curtos como nas novelas algo máis longas. Entre as máis coñecidas poderíamos destacar “Os comedores de patacas” (1992), “¿Que queres de min, amor?” (1996), “O lapis do carpinteiro” (1998), “As chamadas perdidas” (2002), “Os libros arden mal” (2006) ou esta que comentamos hoxe, “Todo é silencio”, publicada a finais do ano 2010 e que neste momento figura nas listas de ventas máis destacadas. Varias delas foron levadas ao cine, quizais a máis coñecida sexa “A lingua das bolboretas”, que está baseada en relatos de “¿Que me queres, amor?” ou “O lapis do carpinteiro”(2003). De “Todo é silencio” xa apareceron rumores dunha adaptación cinematográfica, dirixida posiblemente por José Luis Cuerda, que xa foi o realizador da primeira que mencionei anteriormente.

“Todo é silencio” é a súa última novela ata o momento e gustoume bastante. Unha historia que empeza dunha maneira e vai evolucionando cara a outra, igual que os personaxes e a narración. Empezamos ao redor do contrabando de tabaco nas costas galegas alá polos anos 50 ata chegar ao máis moderno e profesionalizado mundo do narcotráfico na mesma zona. De todos modos tampouco é unha novela sobre o contrabando e o narcotráfico, é máis unha novela que nos vai mostrar e evolución dunha serie de personaxes que se moven ao redor deste mundo, uns a un lado e outros ao outro e os problemas, cambios e situacións que todo isto provoca. Para min o fundamental da narración son os personaxes, como van vivindo esa realidade e todas as que os rodean, as súas familias, as súas relacións, o seu mundo e as súas vidas nun pequeno pobo da costa galega, un pobo ficticio que ten cousas de outros moitos, recollendo elementos de varios sitios que poden ser recoñecibles, Brétema. En certo sentido ten algo de costumista tamén, reflectindo moitos dos elementos máis característicos da vida deste tipo de pobos en cada momento da acción, os personaxes, as rúas, as situacións son moi cercanas para todos os que coñecemos de primeira man Galicia, quizais algúns poidan tachalo de tópico e pode ser certo nalgún momento, pero tampouco é falso dicir que moitos deses teóricos “tópicos” con ben reais.

A historia parte de catro personaxes fundamentais. Por un lado temos a tres rapaces que irán crecendo ao longo do desenvolvemento da historia, Fins, Leda e Brinco. Tres amigos moi unidos desde os seus primeiros anos e que na súa xuventude dedícanse a recoller o que os naufraxios deixan nas praias da costa. Para eles o mar e eses naufraxios son non so unha fonte de ingresos, senón un continuo fluír de sorpresas, van ver que deixa, sen saber que van atopar nin para que lles vai servir. Así poderán recoller desde laranxas, ataúdes que incluso lles servirán para xogos case macabros ou uns manequíns que chegan á praia como ríxidos cadáveres dun naufraxio. O cuarto personaxe é coñecido como Mariscal, o personaxe central do pobo, o exemplo de gobernante na sombra case, controlando case todo o que pasa no mesmo, pola súa supervisión pasa case todo. É un ex-seminarista reconvertido ao principio da historia en contrabandista de tabaco (ese que sempre coñecimos por aquí coa denominación de “rubio de batea”), ademais do dono do Ultramar, o bar do pobo que ademais funciona como discoteca, cine e o que faga falta e na trastenda do cal teñen lugar as reunións clandestinas dos contrabandistas. Logo irá deixando o tabaco para ir pasando a outras cousas máis lucrativas e ao mesmo tempo perigosas, ao mundo do contrabando de drogas que fará que teña contacto con auténticos delincuentes que influirán no seu modo de comportarse. Dúas construcións son o centro do ir e vir destes personaxes, o xa mencionado Ultramar e a abandonada “Escola dos indianos”, un antigo colexio abandonado onde se ven a veces os tres rapaces por un lado e os contrabandistas por outro, tamén este terá gran influencia na acción. Estes son os personaxes centrais, pero ao redor deles teremos unha boa cantidade de persoas en relación con eles, as súas familias, amigos, compañeiros, inimigos… Desde Lucho Malpica, o pai de Fins, que é o encargado de facer o papel de Xesucristo nas procesións e que “dá moi ben o personaxe”. Belvis, o tonto do pobo; Basilio Barbeito, o profesor do pobo, un “poeta sen libro”; o doutor Fonseca; Rumbo, sicario de Mariscal; os policías e gardas civís corruptos… Moitos son e ningún está de máis. Os tres rapaces chegarán a participar do contrabando, e pasados uns anos cada un tomará un camiño distinto pero sen saír dese mundo. Teredes que lela para saber cal é ese camiño e a onde os vai levar.

Como dixen hai unhas liñas para min é unha novela de personaxes, todos eles, non so os que poden parecer protagonistas, teñen unha forte intervención no desenvolvemento das cousas que van pasando e non hai superficialidade neles. É unha novela relativamente breve, pero ao mesmo tempo a profundidade e evolución dos personaxes é dun nivel bastante alto. Os acontecementos van e veñen case como as ondas dun mar que é básico nas súas vidas en todos os sentidos e ao igual que este mar a historia ten momentos de calma, resaca ou de tormenta. Estes personaxes están, como digo, perfectamente retratados, pero por riba de todos destaca Mariscal, que está sempre presente aínda que non apareza. A súa forma de expresarse, con esas palabras e expresións que usa en latín e que lle dan un aire moito máis culto, forte e dominador que ao resto son xeniais, así como a súa forma de comportarse, para min un deses personaxes de novela que quedan durante un tempo na memoria.

E por riba de todos temos esa forma que ten Rivas de usar a linguaxe. É curioso como é capaz de expresar moitas cousas sempre de formas orixinais e chamativas e provocando no lector unha especie de pausa para saborear con calma eses xogos de palabras, esas imaxes e esas sensacións que consegue transmitir ao lector. Por exemplo, non é que sexa demasiado ás sinestesias, pero teño que recoñecer que é un recurso que usa de forma xenial e sempre atinada. Y non é sinxelo escribir desa maneira sen caer nun defecto para min grande, que é a pedantería que pode aparecer noutros autores que tentan esta mesma forma de escribir. Ler a Rivas é para min un placer para os sentidos, para disfrutar de verdade coa palabra escrita ao mesmo tempo que desenvolve unha boa historia, que non é nada fácil, penso eu. Por momentos recórdame a outro dos meus autores favoritos, Paul Auster, no sentido da forma de escribir, sempre aportando algo orixinal e con sentido. Outro elemento a destacar é o ben que sitúa a acción na primeira parte da novela sen dicir, se non recordo mal, en ningún momento unha data concreta, senón que o fai a través dunha grande cantidade de referencias culturais que calquera lector medio poderá recoñecer. Nas conversas dos personaxes faise referencia a películas, actores, escritores, boxeadores…que sen dicir nada máis xa están situando o momento concreto da acción, un recurso tamén moi ben utilizado.

Outro aspecto destacable da súa forma de escribir é que é moi cinematográfica, o lector pode imaxinar á perfección case as caras, as casas, o decorado, as situacións case como se o estivera a ver. Nalgúns casos isto pode ser un defecto, pero nesta novela en concreto paréceme unha virtude, porque ademais está conseguido á perfección e é un elemento máis a favor da novela. O futuro realizador da versión de cine, José Luis Cuerda di que “Co guión de Rivas teño a sensación de que, por primeira vez, teño nas miñas mans unha película”. Loxicamente non é un guión, pero para un lector e máis para un director, penso que é relativamente sinxelo levar todo o que pasa á pantalla, porque está redactada dun xeito que facilita moito ese proceso.

Pouco máis que dicir, que penso que xa dixen bastante. Unha novela recomendable, cunha historia fácil de seguir, con momentos bos e malos como a vida real, con alegrías e tristezas, con violencia e crueldade nuns momentos e bondade noutros. Unha historia bastante complexa e ben desenvolvida concentrada en poucas páxinas, porque non é necesario máis. Porque como se di nalgún momento a boca e as palabras están para falar, pero tamén para calar…
É evidente que disfrutei bastante con esta lectura, espero que os que xa a leran coincidan comigo en parte ou en todo, e se algún vai facelo a raíz deste comentario espero que non lle decepcione, aínda que non penso que iso poida pasarlle.

“Nueva York”, de Edward Rutherfurd

Dous eran os xéneros que máis lía hai xa bastantes anos, a ciencia ficción e o terror eran fundamentalmente o que máis pasaba polas miñas mans. Logo, co tempo, isto foi cambiando cara a un espectro moito máis amplo e agora podemos dicir que leo de case todo, pero as miñas preferencias desde hai uns anos van na liña do que se chama novela histórica, aínda que xa comentei en máis dunha ocasión que neste caso entran moitas cousas e está moi de moda desde hai xa algún tempo, con moitas cousas destacables e outras, aínda que das que teño lido as menos, prescindibles. Unha das novelas que me achegaron máis a este xénero é do mesmo autor que a que comento hoxe e é das que teño un mellor recordo polo entretida, amena e pola cantidade de datos que me aportou. Unha das razóns do meu gusto por este xénero ven por aí, porque cando está ben feita e, sobre todo, ben documentada apórtame unha boca cantidade de datos interesantes. Claro está, sempre e cando teña ademais unha boa historia que seguir ao mesmo tempo que se aprende algo. “Londres” chegou a min de casualidade, era unha novela bastante longa e dun autor que non coñecía, pero a historia tiña boa pinta e a verdade é que non me decepcionou, gustoume moito, entretívome e ensinoume unha boa cantidade de cousas da historia de Inglaterra. A verdade é que ao principio asustaba un pouco, unha historia que transcorría durante varios séculos ao redor da fundación e desenvolvemento da cidade de Londres, parecíame algo inabarcable para unha soa novela, pero o autor conseguía o seu obxectivo, e dunha maneira que me atrevo a cualificar de maxistral. A súa última novela, de publicación recente, é “Nueva York” na que fai o mesmo trasladándose agora a unha das cidades máis atraentes do mundo e contándonos a súa historia. Xa digo de entrada que me gustou moito, unha lectura que disfrutei e que me aportou unha boa cantidade de cousas, algunhas xa coñecidas e outras non tanto. Por certo, o autor é Edward Rutherfurd.

Este non é o nome real do autor, polo que vin, é o alcume literario de Francis Edward Wintle, un novelista nacido en Salisbury (Inglaterra) en 1948. Ten a súa propia páxina web, http://www.edwardrutherfurd.com , con bastante información sobre el e as súas obras, iso si, en inglés. Os seus estudios realizounos en universidades de prestixio como Cambridge ou Stanford (California). Traballou no mundo da política e a edición de libros. En 1983 abandona o mundo editorial e volve a súa cidade natal para escribir “Sarum”, unha novela histórica que condensa case dez séculos de historia ao redor de Stonehenge e Salisbury. Publicouse catro anos máis tarde e chegou a ser un bestseller en pouco tempo, permanecendo durante case catro meses nas listas do New York Times. Desde entón escribiu varias novelas máis, todas elas grandes éxitos e cun esquema similar. Son crónicas históricas desde un momento moi atrás no tempo ata a actualidade, misturando personaxes ficticios e reais procurando concentrar os acontecementos ao redor dunhas poucas familias que van crecendo ao longo do tempo. En 1991 publica “Rusos”, “Londres” en 1997, “El bosque” no 2000, “Dublín: Fundación” (2004), “Irlanda” (2006) e a última polo momento a comentada hoxe, “Nueva York” aparecida a finais do 2009. Nestes anos divide o seu tempo entre o seu país natal e a cidade de Nueva York e participa en varias asociacións culturais no seu país. As súas novelas están traducidas a máis de vinte idiomas. A última gañou o premio “Langum para historias de ficción americana” no ano 2010. Moitos falan del como un discípulo doutro gran autor do xénero, James Michener. Todas as súas novelas teñen unha gran extensión, acorde coa cantidade de tempo no que transcorren e o traballo de documentación é exhaustivo e bastante serio, polo que todas merecen a pena. De momento solo lin esta última e a mencionada ao principio, pero as restantes caerán pouco a pouco porque se están tan ben como estas dous seguro que merecen a pena.

A historia comeza en 1664 e veremos como a maior parte dos sucesos irán coincidindo coa chegada dos emigrantes á cidade. Ao principio estaremos en Nova Amsterdam, asentamento fundamentalmente holandés que coincide co que hoxe sería Manhattan. Aquí aparece o primeiro personaxe histórico, o gobernador Peter Stuyvesant. Dirk van Dyck e Margaretha de Groot serán os primeiros protagonistas da historia, un matrimonio no que el dedícase ao comercio de peles cos indios ademais de venderlles algo de alcohol de vez en cando. Ademais ten unha filla cunha india, Pluma Pálida, que aparece nos inicios da historia. Margaretha é unha muller forte e ambiciosa que non vai permitir que o seu marido ande con outra muller, e menos se é india. Durante este tempo estaremos ao tanto dos problemas dos holandeses que viven nesta zona cos ingleses, en continuas loitas pola hexemonía e o goberno deste novo e gran país. A estes únese Thomas Master, un inglés que estará entre os dous mundos, o inglés e o novo mundo. Tamén coñeceremos a Quash, un dos escravos negros dos van Dyck. Estes serán o núcleo de case todos os personaxes posteriores, cruzándose continuamente entre eles, case ata chegar ao século XX, ademais de outros novos que irán incorporándose ao longo dos case catro séculos nos que se desenvolve a novela. Tras a guerra entre os ingleses e os holandeses, Nueva York pasará a mans dos primeiros, dependendo da coroa británica, o que traerá tamén moitos problemas. No século XVII a cidade será territorio inglés. De aquí pasamos a 1735, tomando protagonismo a descendencia das dúas ramas da familia Master. Eliot Master é un avogado de Boston que vai a Nueva York coa súa filla Kate para visitar ao seu irmán, Dirk Master, un comerciante con diñeiro e ao seu sobriño, John Master, un vividor ao principio desta parte da historia. Tamén teremos a Hudson, o fillo de Quash e a súa familia. Xa nesta época estamos ante unha gran cidade, un centro social, cultural e, sobre todo, económico. Pasamos a mediados do XIX, en 1849, cunha nova chegada de emigrantes, neste caso irlandeses, con novos personaxes como Mary O´Donnell e o seu irmán, Sean, que entrarán en contacto con descendentes dos anteriores. Nesta época a cidade supera o medio millón de habitantes. Chegará o momento dos problemas coa escravitude e a mención a unha novela que influíu bastante nesta situación, “La cabaña del tío Tom”, de Harriet Beecher Stowe. Antes disto a guerra da Independencia e logo a Guerra Civil americana, ambas coa presencia de todos os personaxes históricos fundamentais no seu desenvolvemento. A principios do século XX a emigración italiana, coa chegada de novos personaxes, a familia Carusso, que chega a Nueva York desde Italia para tentar levar unha nova e mellor vida. E desde aquí un longo camiño ata o século XXI, finalizando case tras a destrución das Torres Xemelgas. Antes pasarán por aquí as grandes referencias que case todos coñecemos desta gran cidade: o edificio Dakota (testemuña muda do asasinato de John Lennon), a ponte de Brooklyn, o Cotton Club, o Empire State e outros famosos rañaceos, a Estatua da Libertade…, todos integrados como uns personaxes máis dentro do desenvolvemento da historia. So boto de menos unha cousa, e é que temos ao holandeses, ingleses, irlandeses, italianos…, pero os chineses, tamén unha forte entrada de emigración con presencia na cidade penso que non aparecen en ningún momento, habería que preguntarlle ao autor se ten algunha razón para isto ou simplemente non quería complicar máis a historia.

A novela gustoume moito, entretén e aporta gran cantidade de datos. As historias vanse cruzándo entre as distintas familias dunha forma máis que crible e con situacións moi cotiáns, problemas normais e con moi poucas cousas que non sexan verosímiles. Penso que este autor manexa á perfección, igual ou mellor que outros máis recoñecidos dentro do xénero, unha grande cantidade de personaxes conseguindo que o lector non se perda entre todo ese maremagnum de historias cruzadas. Ten un estilo fluído, sinxelo, pero non por iso fácil. As descricións de lugares, edificios, rúas, ríos…é completa, con poucas palabras recoñeceremos perfectamente eses sitios que temos visto en infinidade de películas (e algúns seguramente coñecerán de forma directa, claro) cun equilibrio perfecto entre esas descricións e a acción. Os datos históricos están moi ben engarzados dentro da historia, de tal maneira que non é fácil deixar a lectura, porque sempre quererás saber que lles pasará a continuación. Quizais algúns personaxes teñen menos presencia da que a algúns lectores lles gustaría ou parece que van ser máis importantes do que serán en realidade, pero tamén haberá outros personaxes que terán o efecto contrario. É unha novela de personaxes e de lugares convertidos en personaxes, xa que moitos dos mencionados e outros terán unha parte importante dentro do desenvolvemento da acción. E xunto con eles unha serie de personaxes históricos de todo tipo: políticos, militares, escritores, pintores, músicos…, aportando moito á historia.

Xa tiña ganas de coñecer esta cidade, pero agora creceron ata límites insospeitados, de tanto vela no cine e a televisión a lectura desta novela é case visual, porque as referencias son coñecidas por case todos. É unha novela longa, de máis de mil páxinas, pero que non se fai nada pesada, todo o contrario, a min enganchoume desde o principio, paseino moi ben e non tiña ganas de de rematala. Unha lectura moi entretida, amena e interesante ao mesmo tempo, para min completamente recomendable.
E remato cunha frase extraida do libro que pode resumir á perfección penso que tanto a lectura como a realidade de Nueva York: “Non hai apenas nada que un non poida atopar en Nueva York”.

“Sunset Park”, de Paul Auster

Supoño que todos temos unha serie de autores preferidos, aqueles dos que lemos todo o que publican e cos que sempre atopamos algo que nos guste en todo aquelo que escriben. Pois o autor da novela que vou comentar hoxe é, para min, un deses desde hai xa moito tempo. É curioso que non aparecera antes, pero non é máis que unha casualidade, máis que nada porque a novela anterior non foi das que máis me gustaron del e penso que aínda non me puxera con estes comentarios ou tiña outros pendentes que me parecían máis interesantes. Pero recentemente apareceu a súa, polo momento, última novela e a verdade é que me gustou moito, quedando entre as cinco ou seis súas que máis me gustaron. O autor é Paul Auster e a novela de hoxe, “Sunset Park”. Podedes atopala en castelán na súa editorial habitual, Anagrama, ou en galego na editorial Galaxia, que ultimamente publica as súas obras ao mesmo tempo que aparecen en castelán. Eu lina en galego, gracias a un regalo dun amigo que acertou de pleno, cousa que teño que agradecer, de verdade.

Un autor máis que coñecido e recoñecido, pero que como non apareceu aínda por aquí, como sempre, vou deixarvos unha breve, aínda que non é fácil, biografía. Naceu en Newark (Nueva Jersey) en 1947, escritor, guionista e director de cine. Foille concedido o Premio Príncipe de Asturias das Letras en 2006. Escribe desde idade moi tempérana. Entre 1965 e 1967 estuda na Universidade de Columbia literatura francesa, italiana e inglesa. Daquela comeza a traducir a autores franceses e tentará traballar no cine, escribindo guións para películas mudas que nunca chegarán a rodarse, e que aparecen na súa novela “O libro das ilusións”. Nos anos seguintes escribe artigos para revistas e comeza coas súas primeiras novelas. Chega a traballar nun petroleiro, volve a Francia onde vive entre 1971 e 1974 e segue con traducións de autores franceses, ademais de escribir algo de poesía e un pouco de teatro. En 1976, co seudónimo de Paul Benjamin, escribe a súa primeira novela, “Xogada de presión”, unha novela negra coa que tivo pouco éxito. Divorciase e a morte do seu pai dálle algún diñeiro e escribe “A invención da soidade”. En 1986, xa máis coñecido como autor novelístico, publica “Cidade de cristal” e a continuación algunhas das súas mellores novelas, como “O palacio da lúa”, “Leviatán” (Premio Medicis en 1993) ou “Mr. Vértigo” (1994). Volve ao cine xunto ao director Wayne Wang con “Smoke” e “Blue in the face” e en 1997 dirixe “Lulu on the bridge” que non tivo demasiada boa acollida. Posteriormente novelas como “Tombuctú” (1999), “O libro das ilusións” (2002) ou “Brooklyn Follies” (2005). No 2006 dirixe unha nova película, “A vida interior de Martin Frost”. As súas últimas novelas son “Un home na escuridade” (2008), “Invisible” (2009) e a comentada hoxe, “Sunset Park” (2010). A súa produción é moi extensa e comprende non so novelas, senón tamén algún libro de memorias, poesía, teatro, guións cinematográficos, ensaios… Todos eles con unha serie de elementos comúns dos que non soe escapar e sempre cunha liña moi marcada e unhas características tanto de estilo como de temáticas moi súas.

Esta de hoxe é a súa última novela ata o momento e xa antes de dicir algunhas cousas dela engadir que das últimas foi das que máis me gustaron. “Invisible”, a anterior, deixoume un pouco desencantado por dicilo dalgunha maneira, non é que non me gustara, pero algo menos que outras, creo que lle quedou unha historia quizais demasiado circular e repetitiva, sen avanzar demasiado por momentos e sen ter unha dirección demasiado clara. Se teño que escoller algunhas, o que é difícil, creo que as miñas “favoritas” serían “Mr. Vértigo”, “Brooklyn Follies” (esta posiblemente porque escapa un pouco da tristeza e da tremenda soidade dos protagonistas aínda que tamén está presente, pero paréceme algo máis optimista que o resto das súas novelas), “A música do azar” ou “Un home na escuridade”, aínda que xa dixen que case todas me gustaron moito e todas aportaron algo e tamén algunha reflexión.

“Sunset Park” ten como protagonista, por dicilo dalgunha maneira, porque penso que máis que o protagonista da historia é o personaxe ao redor do que circulan as historias de outros máis que tamén podemos considerar como protagonistas, a Miles Heller. Xa de entrada comentar que a técnica que ten para contarnos a historia pareceume xenial, imos coñecer a mesma historia desde o punto de vista e a vida de varios dos integrantes da mesma, cada un aportará algo a ela e así teremos unha visión completa das vidas de varias persoas. Ao principio coñeceremos a Miles Heller, que é o que menciono máis arriba como centro dun círculo de persoas que xiran ao seu redor. Un rapaz novo que ten un traballo do máis triste e deprimente. As primeiras páxinas xa nos van dar unha idea do ambiente da historia, unha das constantes do autor, elementos como a soidade, a tristeza, a incomprensión, as complicadas relacións humanas e os remorsos que todos temos nalgún momento por cousas que fixemos ou deixamos de facer. Traballa nunha cuadrilla de catro persoas que van a casas embargadas para revisalas, as cousas caras van para o banco, e o resto repártenas entre eles. Pero el non se queda con nada, so fai fotografías de todas as cousas que a xente deixa atrás nas súas vidas, algo parecido ao que fixo el. É un home de 28 anos sen ambicións, deixou a Universidade pero é un home brillante, vive deixando que a vida pase, sen esperanzas, case sen nada, non necesita ningunha das cousas que o resto dos homes usan, vivir así tamén lle supón un enorme esforzo. A súa vida redúcese á mínima expresión, non fuma, non bebe, non come fóra nin ten radio, televisión ou ordenador. O coche e o móbil so por necesidade. O seu único luxo é mercar libros, ler é unha necesidade, case unha adicción. Traballa en Florida pero pensa que ese soleado tempo que teñen non é bo tampouco, o sol non ilumina, senón que cega as persoas para que non vexan ben a realidade. A razón de todo isto, de que deixara a súa familia, a Universidade e unha boa vida que tiña, a morte do seu medio irmán, da que se sente culpable, un lamentable accidente de coche no que el tivo algo que ver, pero que aínda así non deixou de ser una accidente.
Un día coñece a Pilar Sánchez, a casualidade fai que se vexan lendo o mesmo libro nun parque (“O Gran Gatsby”), unha rapaza moito máis nova ca el, 17 anos, pero que ten a súa vida moito máis clara que Miles. Está no Instituto, é unha alumna brillante e quere ir á Universidade e estudar Enfermería. É orfa, os seus pais morreron nun accidente de tráfico e vive coas súas tres irmás e o fillo pequeno dunha delas. A súa madurez e intelixencia calan fondo en Miles, e tras unha resistencia motivada pola súa xuventude van comezar unha relación e vivirán xuntos. Así Miles verá unha oportunidade de cambiar a súa forma de ver a vida, de ter un obxectivo na mesma, de ser un estímulo para Pilar e conseguir que cambie a Enfermería pola Medicina. A súa relación tamén ten cousas que fan que sexa diferente as demais, para poder levala a vivir con el case ten que “mercala” ás irmás, non teñen relacións sexuais completas porque ela pensa que é moi nova para quedar embarazada pero con estas e outras cousas Miles séntese despois de moito tempo útil e vivo. Pero isto non durará moito, ante as ameazas dunha irmá de Pilar terá que marchar e deixala por un tempo, ata que sexa maior de idade e así non ter problemas coa lei. Recebe unha carta do seu amigo Bing que lle ofrece ir a vivir con el e algunha xente máis como ocupas nunha casa en Sunset Park, o lugar que dará título á novela, oportunidade que aproveita para marchar de Florida e, entre outras cousas, pensar en tentar ter de novo contacto coa súa familia, xa que cando marchou deixou todo atrás e os seus pais non souberon nada del directamente, claro.
Aquí entrarán o resto dos personaxes, todos eles con unha historia que contar, imos coñecer por eles mesmos e polos demais toda a vida deles e as razóns que os levaron a ser como son ou a vivir como viven. Hai historias que completaremos pouco a pouco, capítulo a capítulo entrelazando o que van contando todos, tanto do pasado como do presente, avanzando pouco a pouco nunha trama que non temos moi claro a onde nos vai levar. Coñeceremos a Bing Natham, o que ten a idea de ocupar a casa e que vive dun negocio, o “Hospital das Cousas Rompidas” onde arranxa cousas doutra época: máquinas de escribir, plumas, radios de válvulas, xoguetes de corda, como os homes e mulleres da nosa historia, seres rotos que necesitan que alguén os arranxe. Con el viven Alice Bergstrom, traballando na súa tese, e Ellen Brice, unha pintora, aínda que as dúas teñen outros traballos ademais do que realmente lles gusta facer. Coñeceremos a Morris Heller, o pai de Miles, director dunha editorial con problemas económicos nun momento no que os libros non son o mellor negocio. A Mary-Lee Swann, a nai de Miles, divorciada tempo atrás de Morris, actriz de éxito internacional que está a afrontar os últimos anos da súa carreira. A Willa, a nai adoptiva de Miles e nai de Bobby, o medio irmán morto… E algúns máis que serán moi importantes dun modo ou doutro nas vidas de estes xa mencionados. Saberemos moitas cousas deles, máis que eles mesmos, a través deles, do que fan e din e a través dos demais, porque nun momento ou noutro todos terán algo que ver.

Todas as constantes das novelas de Auster están presentes nesta. O tema do béisbol, do que é un gran afeccionado, aparece en varios momentos importantes, case sempre para falar de xogadores que, digamos, no tiveron demasiada sorte nas súas vidas a aos que o azar truncou grandes carreiras o mesmo que lles pasa aos personaxes da novela, marcados case todos polo azar. Tamén o tema do cine, cunha película da que todos falan ou ven nalgún momento, a cinta sobre a que Alice centra a súa tese, un clásico do cine americano que se non vistes deberíades de ver, “Os mellores anos da nosa vida”, unha premiada película de 1946 que conta a vida de varios soldados que voltan a casa tras a Segunda Guerra Mundial. E, sobre todo, o azar, sempre ou case sempre negativo, que voa sobre todos os homes e mulleres da historia. A soidade da humanidade, a tristeza, as cousas que imos deixando atrás para non volver nunca, o difícil que é as veces afrontar o que fixemos e dicir a verdade en lugar de fuxir sen saber moi ben cal sería o resultado en caso de quedarnos. Son moitos os temas que poderíamos sacar da lectura e das vidas de os personaxes que viven ao redor de Sunset Park, unha casa nun barrio da cidade de Nova York.

Recoñezo que Auster non é un exemplo de optimismo e felicidade, pero ao mesmo tempo as súas novelas sempre teñen algo que dicirme, algo sobre o que reflexionar aínda que sexa por oposición ao que nos está a contar. Ademais tenme atrapado a súa forma de escribir, un estilo que parece sinxelo pero que non o é, moi poético en moitos momentos e con formas de xogar coas palabras e as imaxes que non deixa de sorprenderme nunca. Esa simpleza aparente esconde sempre unha gran complexidade da narración, con historias dentro das historias, con voltas cara ao pasado e mirando ao futuro e, moitas veces, sorprendendo ao lector polo que conta, como o conta e como van avanzando as vidas duns personaxes que aínda dentro da ficción aparecen para o lector moitas veces como persoas de carne e oso.

Penso que é evidente que me gustou moito e recomendo a súa lectura, que estou seguro de que será do voso gusto, tanto pola calidade literaria como por un entramado de historias que vós collerá e atrapará como unha tea de araña, a tea na que están Miles, Bing, Morris e todos os demais…, teredes que ver se eles poderán ou non escapar.

“El cementerio de Praga”, de Umberto Eco

Normalmente antes de poñerme a escribir un comentario boto unha ollada por internet, por un lado para recoller algunha información sobre o autor, ver se ten algunha nova novela ou algunha cousa destacada que engadir e por outro para contrastar un pouco as miñas opinións ou impresións coas de outras persoas e con todo axudar un pouco a matizar puntos de vista e esas cousas. Isto é algo que coa novela que vou comentar hoxe non quixen facer demasiado, limitándome a un par de artigos en revistas especializadas e pouco máis. ¿Por que? Pois porque é unha novela bastante esperada dun autor que soe crear certas polémicas por moitos aspectos de cada nova publicación que aparece. Por iso preferín limitarme case por completo ás miñas propias impresións sobre ela. Falo de “El cementerio de Praga”, de Umberto Eco.

As ventas que está a ter son moi boas, colocándose nos primeiros postos en todos os países nos que se está a publicar. Por un lado é un autor que ten tirón entre os lectores e por outro as polémicas que soe espertar coas súas declaracións e obras tamén fai que as expectativas crezan bastante. Neste caso hai varios sectores que fixeron comentarios sobre a mesma que penso que fixeron espertar certas polémicas que sempre favorecen as ventas, polémicas das que creo que o autor é moi consciente, por non dicir que as busca case a propósito. Neste caso non vou deixar aquí a súa biografía, xa que aparecer anteriormente cando comentei a súa novela “El nombre de la rosa”. Un dos reclamos publicitarios que se usaron para esta nova novela está relacionado, precisamente, con esta outra novela. Nalgún lado lin que era a súa mellor novela despois desta ou incluso superior, sinto dicir que non estou de acordo, pero iso é algo sobre o que falarei algo máis adiante. En canto ao xénero no que podemos metela, paréceme complicado. Falouse de que pertence ao xénero histórico, ao de intriga ou algúns din dela que é un folletín ao estilo dos do século XIX. A verdade é que non sei moi ben onde metela, histórica en parte si porque todos os personaxes que aparecen na mesma existiron no seu momento e mantiveron as relacións que nos indica o autor, os sucesos na súa maior parte tamén están dentro do sucedido entre finais do século XVII e principios do XIX, pero todos eles están relacionados ao redor dun personaxe completamente ficticio, irreal e quizais, un tanto esaxerado. Eu diría que é unha novela de aventuras ou intrigas sobre todo políticas postas en relación cunha serie de feitos históricos desa época. Tamén penso que é case imprescindible ter unha visión polo menos aproximada dunha serie de feitos relacionados coa historia de, sobre todo, Francia, Italia e Alemaña deses dous séculos. Sobre todo se se quere seguir unha historia que en certo momento complícase un pouco pola cantidade de personaxes e relacións que se establecen entre eles co protagonista como centro. Curiosamente hai pouco que lin unha novela de Gary Jennings que aparecerá por aquí en breve, “Lentejuelas”, que comparte moitos destes feitos, casualidade tela lido algo antes, porque me axudou moito a seguir a historia de Eco.

A estrutura da novela é unha especie de diario escrito por un personaxes un tanto peculiar, por dicir algo, un home sen conciencia que so se move polo propio interese, vendéndose a quen sexa para conseguir diñeiro e que vai estar metido en todas as intrigas políticas da época na que vive; desde a unificación de Italia con Garibaldi ata a guerra franco-prusiana. A narración vai alternando entre unha especie de narrador e un protagonista desdobrado en dous, por un lado o, chamémolo así, principal, o capitán Simone Simonini e unha especie de alter ego, o abate Dalla Piccola. Esta triple narración nalgunha ocasión convértese unha especie de caos que pode chegar a confundir ao lector, a atención e a relectura nalgunhas ocasións fanse imprescindibles. A historia comeza en 1897 en Francia, co capitán Simonini aos 67 anos tentando contar a súa vida nunha especie de diario escrito, rememorando todos os acontecementos da súa vida e tentando, en parte, xustificarse un pouco por todo o que fixo, que é moito. Naceu en Italia, vivindo no medio dun pai italiano, unha nai francesa e un avó que será, en parte, o culpable da idea de que hai unha conspiración xudía para dominar o mundo. Os seus pais póñenlle o nome de Simone en recordo de San Simón, un neno mártir asasinado en Trento polos xudeus. O seu pai é un revolucionario italiano que morrerá pronto a causa da propia revolución, co que quedará ao coidado do seu avó. Un avó antisemita, profundamente relixioso e conservador. Chegado certo momento terá que escapar disfrazado de Italia e marchar a Francia, onde vivirá a maior parte da súa vida. Traballará para un notario, onde aprenderá o arte da falsificación de documentos, descubrindo que ten unha grande facilidade para iso, será o que faga a partires dese momento. A súa vida basease no engano, no xogo e na falsificación, sempre buscnado diñeiro a cambio e pouco máis. Moralmente é un personaxe deplorable, con nada positivo, dálle igual para quen traballe con tal de que lle paguen. Incluso é capaz de traballar ao mesmo tempo para dous grupos distintos, opostos e enfrontados, aportando documentos falsificados a cada un deles que se adapten ao que lle piden. Xa sexa para os franceses buscando contrariar aos alemáns, como para os alemáns buscando o mesmo para os franceses. Así estará no medio de toda revolución, guerra ou conflito real da época sendo, ademais, un dos culpables e instigadores dos mesmos. De todos modos o centro de todo serán os xudeus, inventando e aportando documentos falsificados por el, copiados de outros, creados e inventados por el ou como sexa que leven á xente a pensar que tentan meterse de calquera xeito en todos os ámbitos das sociedades europeas buscando o dominio do mundo.

As primeiras páxinas son demoledoras en canto a críticas, non deixa títere con cabeza. Empeza cunhas descricións e opinións sobre os xudeus realmente tremendas, pero non queda aí, pasará a facer o mesmo cos alemáns, logo os franceses, os italianos, os curas, sobre todo os xesuitas (que tampouco quedan ben parados), as mulleres… Son páxinas feroces, case brutais que a min persoalmente provocáronme máis dun sorriso sobre todo pola forma de dicir as cousas. Fronte a algunhas críticas que lin, eu fun incapaz de tomalo en serio. Incluso lin unha declaracións do gran rabino de Roma que di “ao final o lector pregúntase se os xudeus queren derrocar á sociedade e gobernar o mundo”. Paréceme unha opinión tan esaxerada e case fóra de lugar que non creo que haxa que tela demasiado en conta, ademais de ser unha falta de respecto cara ao lector e a súa intelixencia. Eu vexo máis un xogo literario, unhas ganas por parte de Eco de chamar a atención e xogar con eses escándalos que a novela en realidade provocou. Ademais non son so os xudeus os que son tremendamente criticados e vapuleados, case toda a sociedade e estamentos da época aparecen duramente golpeados coas palabras do autor. Como dixen, todos os personaxes da novela son reais, salvo ese protagonista que, incriblemente, está metido en todos os fregados. E tamén, ao final, temos unha notas que o propio autor cualifica como “Inútiles aclaracións eruditas”, coincido completamente con el, resultáronme realmente pouco útiles, a verdade. O que non se pode negar é a capacidade de Umberto Eco para xogar coa linguaxe e, sobre todo, cos seus lectores.

Con todo isto a min a novela entretívome e gustoume ata, aproximadamente, a metade. A partir de certo momento o cúmulo de personaxes, de nomes, de intervencións faise nalgúns momentos tan caótico que é complicado seguir a historia aínda que se faga con atención, tendo máis dunha vez que pararme a pensar ou ir algunhas páxinas cara atrás para centrarme un pouco. Como sempre a linguaxe nalgúns momentos roza o esaxerado polo culto, con máis dunha palabra ou expresión realmente chocante polo pouco usual. Non me parece, como lin, a gran novela de Umberto Eco, é máis, se non fora porque non é algo que faga e porque nalgunhas cousas conseguiu a miña atención, penso que case a deixaría para outro momento, porque nalgún incluso cansoume un pouco. Cando a empecei as, digamos, cincuenta primeiras páxinas, gustáronme moito, pero ese interese foi caendo pouco a pouco ata chegar a un certo cansazo. Claro que non tanto como algunhas das súas novelas anteriores, xa dixen nun comentario anterior que non me doe recoñecer que “Baudolino” resultoume case incomprensible; tendo isto en conta esta gustoume algo máis, pero vendo outras novidades editoriais do momento e outras lecturas recentes, “El cementerio de Praga” non estaría entre as que recomendaría demasiado, hai outras antes que me gustaron bastante máis e, sobre todo, entretivéronme moito máis. Agora, isto é un comentario completamente persoal, o tempo e vós diranme se estaba ou non no certo.

“Sé lo que estás pensando”, de John Verdon

Volvemos de novo ás novelas, e outra vez unha de xénero negro que está a ter unhas excelentes ventas e moi boas críticas por parte, sobre todo, dos lectores. É máis, a revista “Qué leer” no seu número de decembro fala de la como “a novela negra do ano”. Pero antes de continuar co comentario gustaríame facer unha breve reflexión. Nun dos comentarios anteriores dicía que me molestaba moito ver trailers de cine ou ler contraportadas de novelas nas que case nos destripaban o argumento ou a idea central a mesma, e que nalgúns casos a cousa era tan grave que case non era necesario velas ou lelas, porque aclaraban tanto as cousas que xa case non merecía a pena. Pois neste caso neste número da revista mencionada, ademais de falar algo sobre a novela, fai tamén unha entrevista ao autor, ata aquí todo ben. Pero se un le a entrevista pode, ata certo punto, aforrarse a lectura a novela, porque hai varios parágrafos, preguntas e respostas que nos deixan ao aire a trama de novela e desvelan por completo o misterio da mesma. Non me parece nada serio, sobre todo cando falamos de novela negra, que este tipo de publicacións non sexan máis coidadosas e, sobre todo, respectuosas cos seus lectores. Se lemos o artigo xa temos desvelado o misterio central desta historia, claro que sempre podemos lela igual, pero creo que a gracia, a intriga e a tensión non van ser do mesmo tipo, paréceme unha pena. Ben, a novela é “Sé lo que estás pensando”, e o autor é John Verdon.

Caso curioso o deste autor. É a súa primeira novela, ata aí todo máis ou menos normal, pero xa non o é tanto que a escribira e publicara aos 68 anos, así que é un autor novel pero que xa ten unha idade. É un caso curioso, unha persoa que se convirte en escritor tras a xubilación, caro que será tamén que a partir dese momento tiña máis tempo libre. Adicou a maior parte da súa vida a traballar en publicidade, dato que se nota na redacción da súa novela, sabe atrapar ao lector, levalo por onde el quere e dirixilo, neste caso para que “consuma” a súa novela en lugar do produto de turno que tería que anunciar. El mesmo recoñece que escribiu a historia partindo de conseguir unha economía expresiva e un ton consistente, onde todo fora relevante e sempre fixera avanzar a acción. Cando se xubilou necesitaba distraccións, fixo un curso de carpintería e pasou unha bota temporada facendo mobles, chegando incluso a vender algúns a tendas de antigüidades de Nueva York. Pero o seu soño desde había tempo era dedicarse á escritura de historias de ficción, cousa que fixo con esta primeira novela. Era consciente da súa habilidade par escribir, miles de anuncios saíron da súa mente e é afeccionado á novela negra, tivo un par de ideas para o desenvolvemento da historia, e ao redor delas foi desenvolvendo esta intrigante e desconcertante novela. Traducida a 24 idiomas foi todo un éxito de ventas alá por onde se publica, agora xa está a traballar nas súas seguintes historias, x que firmou un contrato por, como mínimo, tras novelas máis que, posiblemente, teñan como protagonista ao mesmo que creou para esta primeira.

A novela en inglés titúlase “Think of a number”, que viría a ser “Pensa nun número”, aínda que aquí puxéronlle “Sé lo que estás pensando” que para min, queda un pouco a medio camiño entre o título orixinal e o que nos vai contar. O protagonista é Dave Gurney, un policía retirado de 47 anos que foi moi famoso e eficiente na resolución de asasinatos en serie. Posúe unha mente privilexiada que lle permite ir xuntando na súa cabeza todas as pezas, incluso as que os demais non son capaces de ver, para ir, pouco a pouco, chegando a conclusións que o levarán directamente ao asasino. Vive retirado nunha zona tranquila e rural, acompañado da súa esposa Madeleine, que terá un papel fundamental en toda a historia, intervindo sempre non para aclarar cousas, pero si sempre para facer a pregunta xusta no momento xusto ao seu marido para que este poida chegar ás conclusións correctas. Dave, que non é demasiado capaz de vivir lonxe do seu traballo, o que non lle fai demasiada gracia á súa muller, dedícase agora a pasar o tempo e retocar fotos de asasinos en serie para expoñelas, actividade á que chega tras un curso de fotografía que fai e que o puxo en contacto cunha directora dunha galería moi interesada no seu traballo. Un día recibe ten noticias dun antigo compañeiro, Mark Mellery, director dunha institución chamada “Instituto para a Renovación Espiritual”, que ten un problema cunhas cartas que recibiu ultimamente e que o teñen algo preocupado. Unhas intrigantes cartas escritas con tinta vermella de alguén que parece que o coñece e que lle di que será capaz de adiviñar un número no que Mark estea a pensar. O número vén nun sobre aparte, onde figura o 658, xusto o número no que Mark está a pensar. No caso de acertalo, terá que enviarlle ao remitente, que asina como X. Arybdis, unha certa cantidade de diñeiro a un apartado de correos. Non é que Dave e Mark foran íntimos amigos da súa época de estudantes, pero esta historia provoca que a curiosidade investigadora do policía retirado renaza, sobre todo porque a historia non vai quedar aí. Mark era un pouco golfo, alcohólico e tras perder a súa muller nun accidente de tráfico deixa a súa vida anterior e convértese nunha especie de predicador que dirixe a institución mencionada para axudar a xente en situacións complicadas. Intrigado polas estrañas cartas, Dave visita a Mark no Instituto, pero a historia vaise algo máis, máis notas, chamadas e o propio Mark será o primeiro asasinado da historia. Un asasinato cunhas pistas desconcertantes e estrañas que farán que Dave e a policía estean algo perdidos. Ademais terá que colaborar coa policía na investigación, a pesar do seu retiro, cousa que a súa muller non lle fará demasiada gracia, e tampouco ao policía Jack Hardwick, outro antigo coñecido que non admite demasiado ben a intromisión do protagonista. A partir de aquí unha rápida espiral de acontecementos, investigacións e descubrimentos que desconcertarán tanto ao lector como a todos os que interveñen na investigación. Todo para atrapar a ese frío e estraño asasino que parece capaz de ler a mente daqueles aos que ameaza.

Non sei se é a mellor novela negra do ano como di a revista mencionada ao principio, pero si que é a máis entretida, amena, desconcertante e intrigante que teño lido ultimamente. Ademais todo esta enfocado a captar a atención do lector, con algúns elementos máis que fan que sexa máis atractiva e interesante. A relación de Dave coa súa muller, Madeleine, e os seus problemas familiares; as relacións do policía estrela xa xubilado cos policías e fiscais encargados do caso; o desconcertante dunhas probas e unhas pistas que volven tolos a todos pero que, pouco a pouco e de forma case maxistral, van tomando forma e lóxica… Todo está enfocado a que o lector non sexa capaz de deixar a lectura, porque sempre quererá saber que pasou e que vai pasar a continuación. A medio camiño entre a novela negra e a novela de misterio, de intriga que xoga perfectamente con todos os elementos do xénero. Unha intriga excitante, un protagonista con carisma e unhas características que o achegan a moitos outros do xénero pero que, ao mesmo tempo fan que sexa diferente e atrainte, xiros argumentais e sorpresas perfectamente colocadas, problemas familiares…; hai de todo e moi ben engarzado. E moitos misterios desconcertantes, xogos intelectuais e enigmas que so a mente analítica e lóxica de Dave Gurney serán capaces de desvelar, iso si, axudado moitas veces por esas preguntas ao aire que lanza a súa muller, algo cínica e cansada da situación pero que ao mesmo tempo vese incapaz de non “axudar” ao seu marido.

A min entretívome moitísimo, e duroume moi pouco porque non era capaz de deixar a lectura en moitas ocasións, pensando e dándolle case as mesmas voltas que o protagonista e os seus compañeiros da policía. Ademais da historia creo que unha das mellores cousas da historia son os personaxes. O protagonista e a súa muller, cunha relación difícil, son do mellor que teño visto nunha novela deste xénero. Os policías están a medio camiño entre o típico e a orixinalidade, pero con suficientes elementos como para no caer no de sempre. Hai algúns que destacan, pero non quero desvelar cales porque penso que é mellor que o descubrades por vós mesmos a medida que avanzades na lectura. En conclusión, unha das novelas deste xénero máis recomendables que lin nos últimos anos, non creo que vos decepcione.

“Mal de pedra”, de Milena Agus

“A avoa coñeceu ao Veterano no outono de 1950. Chegaba de Cagliari por primeira vez ao continente. Debía de ter corenta anos, sen fillos, porque o seu mal de pedra sempre a facía abortar nos primeiros meses. E así foi que, equipada co abrigo liso, os zapatos altos de cordón e a maleta de cando o marido chegara refuxiado á vila, a mandaron ao balneario para curarse”.
Así comeza a novela que vou comentar hoxe. Mo último post mencionaba catro novelas que ían aparecer por aquí nas próximas datas e esta é unha delas, “Mal de pedra”, de Milena Agus, que como dixen naquel momento é unha das novidades narrativas publicadas en galego por FaktoriaK en en castelán na editorial Siruela. A tradución ao castelán é de Celia Filipetto e a do galego de Carlos Acevedo. É unha novela curta, pero a súa breve extensión esconde unha historia intensa, triste e optimista a un tempo e que consegue que o lector goce da lectura en cada palabra, nada sobra, non hai nada anecdótico, nada de máis, aínda diría que un queda con ganas de saber máis cousas da vida da avoa da narradora. Non coñecía de nada a esta autora, pero cando me chegou a información desta edición mirei algo por aí para saber quen era, que escribira e algúns datos máis como base para facer este comentario. E descubrín que é unha novelista moi coñecida en Italia, traducida a varios idiomas e con boas ventas e críticas en case toda Europa.

Milena Agus é unha autora nacida en Génova, Italia, en 1959. Traballa como profesora de Lingua e Historia nun instituto de Formación Profesional. A súa primeira novela foi “Mentre dorme il pescecane” no ano 2005, antes escribir algo de poesía, pero a que lle deu o recoñecemento internacional é a comentada hoxe, “Mal de pedra”, que tivo unha mención especial do Premio Junturas 2006 ademais de gañar o Premio Elsa Morente dese mesmo ano. Outras novelas son “Las alas de mi padre” (2008) e a última polo momento é “La imperfección del amor” (2010). Un dos elementos centrais das súas novelas é Sardeña, a terra natal da súa nai, un lugar mitificado que aparece incluso as veces como un personaxe máis e non so como un marco para desenvolver a historia. A súa obra mistura normalmente realidade e ficción, con unha importante presencia do mundo onírico e un estilo sinxelo ao mesmo tempo que intenso. É unha novelista que xerou unha certa polémica cunhas declaracións nas que dicía que os escritores eran todos uns pobres desgraciados, con graves problemas e que a escritura era unha especie de terapia que lles permitía vivir. Ela considerábase unha persoa normal, pero no seu entorno comezaron a facerlle notar a súa loucura, para “curarse” di que escribiu “Mal de pedra”, unha especie de medicina para poder levar unha vida normal. Ve a vida do escritor como unha especie de desgracia que os leva a ter que escribir para poder saír desa situación. Como pouco podemos dicir que é unha persoa algo especial, que leva unha vida solitaria, entre a escritura, as súas clases e as actividades como ama de casa. Está divorciada, ten un fillo que traballa como pianista de jazz en París e di dela mesma que é unha persoa sinxela, cunha mirada profunda e triste que so parece emocionarse cando fala da súa novela.

A novela trata da vida dunha avoa contada pola súa neta. Unha historia triste por un lado e con certos momentos de optimismo por outros. É evidente que a vida da rapaza quedou moi marcada pola vida desa avoa un tanto especial por moitas cousas. Unha avoa que como di a autora nunha entrevista “non ten todas as rodiñas do cerebro no seu sitio”, que sería a expresión italiana para o noso “fáltalle un parafuso”. Unha muller que escorrenta ao amor, unha frase que a define perfectamente, obsesionada por atopar o amor ideal pero que parece que nunca lle vai chegar. O amor é un antídoto para a infelicidade, pero parece que a protagonista non ten dereito a atopalo. A súa vida céntrase en atopar ese amor. A avoa, unha muller que nace e vive case toda a súa vida en Sardeña, que so sae para tratarse o seu “mal de pedra” nun balneario e para visitar noutra ocasión aos seus parentes a Milán e tentar atopar, de paso, algo máis. É unha muller romántica, chea de ilusión e de amor e, ao mesmo tempo, de tristeza e desesperanza. A familia vaina obrigar a casar cun home ao que non quere, un home que terá que aceptala para pagar unhas débedas coa familia dela. A súa vida con el pode resumirse, sobre todo ao principio, coa frase que se din polas noites cando na cama cada un ponse no seu lado e con coidado de non tocarse: “Boas noites” e o outro resposta “Igualmente”. Pero a viaxe ao balneario para curar o seu mal, que lle impide entre outras cousas, ter fillos, vai converterse no lugar onde atopará ese amor inesperado e, sobre todo, desexado. É a historia dunha muller que marcou profundamente a todos os que estiveron ao redor dela, pero sobre todo á neta que conta a súa vida. Unha neta que viviu con ela moito tempo debido sobre todo ao traballo do seu pai e que fixo tamén que pouco a pouco fora descubrindo un mundo novo e distinto gracias a ela. O xiro final que ten a historia aínda lle dá máis fascinación a unha historia maravillosa.

Gustaríame contar algunhas cousas máis, pero é unha novela curta, de pouco máis de cen páxinas que se disfruta desde o principio ata o final, así que o mellor é lela para coñecer mellor a esta muller. É unha novela que fai que o lector goce en dous sentidos. Por un lado da propia historia deste muller a as cousas que lle van pasando, como vai afrontando a súa vida, o seu matrimonio e o encontro co seu amor tan desexado na figura do Veterano que atopa no balneario. Por outro lado por como está contada, cun estilo que parece sinxelo pero que esconde unha grande intensidade e, sobre todo, sensibilidade e paixón. Creo imposible que cando cheguedes ao final non apareza nos vosos rostros un lixeiro sorriso entre triste e alegre. Nestas poucas páxinas concéntrase unha historia que vos vai dicir moitas máis cousas das que parece, porque ademais non é so o personaxe da avoa, todos os que aparecen na historia teñen moito que dicir e aportar. Desde a outra avoa da rapaza que conta a historia, o marido da avoa, os seus pais e familiares, non hai un so que non nos vaia dicir algo. Por un lado deume algo de pena que fora tan curtiña, como dixen antes gustaríame saber algo máis da vida desta italiana soñadora, pero por outro é evidente que a intensidade que ten a historia podería perderse se nos contara máis, quizais é mellor deixalo á imaxinación do lector. É esa brevidade a que lle dá tanta intensidade ao que estamos a ler, ademais de delicadeza, unha viaxe a unha historia que anda a cabalo entre a máis dura realidade e o mundo marabilloso dos soños no que case todo é posible. O mellor que podemos aprender dela é que nesta vida case todo é posible e que o mellor que podemos facer é non deixar que a realidade afunda os nosos soños, porque as veces, é o único e o mellor que temos.

De verdade que a recomendo, e penso que, a pesares da súa brevidade, é unha novela para ler devagar, con calma, gozando de cada palabra, de cada frase e de cada situación, imaxinando a esa muller e as cousas que lle pasan na súa vida, chea de cousas alegres algunhas e tristes moitas delas, pero que nunca vai deixar de perseguir aquilo que realmente quere. Tedes que lela para descubrir ese mundo da muller que escorrentaba ao amor, pero non deixaba de buscalo.

Novidades editoriais

Non é que estea vago estes días ou que vaia deixar de lado o blog, o que pasa es que como en todo hai épocas nas que tes máis tempo que en outras e non é este mes precisamente o mellor para dispor de demasiado tempo libre porque hai que adicalo a outras cousas. Así que en breve volverei aos comentarios habituais, tanto de televisión como de libros, que teño un par deles para facer, pero cando teña algo máis de tempo. Así que este de hoxe vai ser algo distinto pero sempre relacionado co tema. Vou mencionar nada máis catro ou cinco novelas que teño en lista de espera, todas elas novidades editoriais, e que aparecerán pronto comentadas por aquí, pero tamén de paso poden servir como recomendacións para cando un non saiba que regalar  nestas festas que están a punto de chegar. Espero que vos sirvan e que esperedes con ganas os futuros comentarios sobre as mesmas.

 

 

 

A primeira é unha obra bastante esperada dun autor máis que coñecido e recoñecido, ademais é a que empecei a ler onte, levo pouco, así que de momento non vou dar unha opinión, pero de momento estáme a resultar atractiva, xa veremos por onde vai. Falo de “El cementerio de Praga”, de Umberto Eco. Cen mil exemplares vendidos en Italia nunha semana dan idea do esperada que era esta nova novela de Eco. Eu teño que dicir que calquera novidade súa sempre me asusta un pouco, porque non sei que autor vou atopar. O que segue o estilo de “El nombre de la rosa”, algo penso que máis fácil de ler ou entender ou o de “Baudolino” por exemplo, que teño que dicir que me resultou algo incomprensible e pesada, tendo sempre en conta que isto é algo completamente persoal, claro. Nesta vainos contar a historia do capitán Simonini, un experto falsificador que desenvolve a súa e aventuras no século XIX e con moitos personaxes históricos e feitos rodeando a súa vida. As críticas que lin falan dunha gran obra que une erudición e datos históricos con entretemento de xeito moi equilibrado, xa vos direi se a miña opinión vai polo mesmo lado ou non.

A segunda é a nova novela dun dos meus autores favoritos, dos que leo absolutamente todo o que publica, aínda me quedan algunhas, poucas, das primeiras, pero van caendo pouco a pouco. Falo de Paul Auster e “Sunset Park” que ademais de en castelán na súa editorial habitual tamén podedes atopala en galego publicada ao mesmo tempo por Galaxia (e que será a que lea porque tiven a sorte de que fora un regalo recente). Recoñezo que en ocasións é un autor algo “deprimente” pero tamén penso que case sempre hai algo que fai que non o sexa tanto, sempre vexo un algo de esperanza, de optimismo debaixo desas historias tristes as veces, estrañas outras e fascinantes case todas elas. Aparte das historias penso que a forma que ten de usar a linguaxe é algo maxistral e poucos autores conseguen impresionarme tanto nese sentido como el. Neste caso cóntanos a historia de Miles, un home de vinteoito anos que vive sumido na culpa por provocar a morte do seu medio irmán. Tras andar por aí volve a Brooklyn (un dos escenarios centrais e favoritos do autor) onde vivirá de ocupa antes de enfrontarse co seu pai. A últimas das súas obras, “Invisible”, non me atrapou demasiado, a verdade, aínda que teño intención de volver a lela nalgún momento, pero a historia desta paréceme que si vai ser desas que me gustan, xa veremos.

 

 

 

Outra novidade editorial en galego de FaktoriaK tamén está dentro das lecturas inmediatas, “Mal de pedra” dunha autora italiana que se chama Milena Agus. Unha historia publicada en Italia no ano 2006 coa que gañou o Premio Elsa Morente. É unha autora que descoñecía e esta é a súa segunda novela, pero pola historia e polos datos que lin penso que tamén é bastante apetecible. Unha historia curta pero intensa. Nela unha moza recorda a vida da súa avoa, unha muller especial cunha vida especial, romántica e chea de ilusión pero que ten que casar cun home ao que non quere. Tamén aparecerá o comentario por aquí en breve.

 

 

 

 

E a última é unha novela que podemos incluír dentro do xénero histórico, e tamén das que non transcorren na Europa da Idade Media nin con temas de cristiáns, musulmáns ou xudeus. Falo de “Nueva York”, unha longa historia que ten como autor a Edward Rutherfurd. Este é un autor ao que coñecín xa hai anos cando alguén que sabía a miña afección por este xénero regaloume unha novela que se chamaba “Londres”, unha das historias máis entretidas que teño lido dentro deste xénero, interesante, amena, ben documentada e que resumía (por dicilo dalgunha maneira) en moitas páxinas a historia completa da cidade de Londres. Pois neste caso é algo parecido, pero cambiando a cidade inglesa por unha das cidades que penso que máis chaman a atención de case todo o mundo, que moitos non coñecemos directamente pero si polo cine e a televisión e que moitos, penso eu, quereríamos visitar nalgún momento, a cidade de Nueva York. É un autor ao que lle encanta xogar con historias longas, moitos personaxes e situacións, e polo menos na que lin manexaba isto con auténtica mestría. A historia comeza case no século XVI, cos indios americanos, a chegada dos colonos, a guerra da Independencia, a construción do Empire State… Un proxecto que me parece moi ambicioso, pero que penso que pode solventar con ben, porque sempre se documenta moi ben e sabe ser entretido ao mesmo tempo que interesante. Xa veremos.

Pois nada, ata aquí este post de hoxe algo distinto ao habitual, pero que espero que tamén vos resulta interesante e vos dea algunha idea se non sabedes que regalar nestas festas. De paso tamén vos animo a lelas, así despois poderedes aportar as vosas opinións.